ایران و مسئله ایران
ایران و مسئلۀ ایران
کتابی به زبان انگلیسی دربارۀ ایران از لرد کُرزن (۱۸۵۹ـ۱۹۲۵). مؤلّف گزارش مسافرت شش ماهۀ خود را به ایران (در اواخر قرن ۱۹م) همراه نتیجۀ دو سال تحقیق و پژوهش در این اثر گرد آورده است. مطالب کتاب به سه موضوع اصلی تقسیم می‌شود: ۱. تاریخ و جغرافیای شهرهای ایران؛ ۲. اوضاع سیاسی و روابط بازرگانی و تجاری ایران؛ ۳. شرح حال زمامداران و رجال آن روز کشور. لرد کرزن که از سیاستمداران محافظه‌کار بوده است، در موارد گوناگون نظریات خاص خود را دربارۀ مسائل سیاسی مطرح کرده است که باید با دقت و تأمل در آن آراء نگریست. در عین حال کتاب حاوی مطالب جالبی از آداب و رسوم ایرانیان است و بیست تصویر، کتاب را زینت داده است. علی جواهر کلام در ۱۳۲۱ش خلاصه‌ای از این کتاب را ترجمه و منتشر کرده است و بعدها نیز ترجمۀ کامل این اثر با عنوان ایران و قضیۀ ایران به قلم غلامعلی وحید مازندرانی بارها در تهران چاپ و منتشر شده است.