اختران
اختران
ستارۀ ثابت در ادب پهلوی که در ستاره‌‌شناسی، برج «اخترکدک» یا صورت فلکیِ منطقةالبروج نامیده می‌شود، و شمار آن‌ها ۱۲ است. به ظن بسیار قوی صورت «اختر»، با قاعده تبدیل حرف «س» به «خ» در «سْتَر» یا «اَسْتَر» اوستایی به وجود آمده است. در بندهش از «کدگ» همان برداشتی می‌شود که در علم احکام نجوم آمده است. بندهش اختران‌ِ پدیدآورندۀ ۱۲ صورت فلکی را بره، گاو، دو پیکر، خرچنگ، شیر، خوشه، ترازو، کژدم، نیمَسب (کمان)، بز، دلو و ماهی می‌داند. در حالی که این صور فلکی در بندهش ایرانی با فاصله‌های مساوی، در منازل ۲۷ گانۀ قمر قرار دارند. در بندهش هندی تعداد این منازل ۲۸ آمده است. بندهش سپهر را با سال همانند می‌داند. ۱۲ ماه برای ۱۲ اختر و هر اختر، مانند ماه که ۳۰ شبانه روز دارد، ۳۰ درجه است. به باور زمان تألیف بندهش هر اختر«کدک» یا برجی ۶ میلیون و ۴۸۰ هزار ستاره خُرد، یاور دارد. برای این اختران چهار سپاهبد در چهار سوی گمارده شده. سپاهبدان عبارت‌اند از تشتَر سپاهبد شرق، سَدویس، سپاهبد نیمروز، وَنَنْد سپاهبد غرب، هفتورنگ سپاهبد شمال و میخگاه که میخ میان آسمانش خوانند، سپاهبدان سپاهبد. در ادبیات پهلوی ثوابت را به سبب مسیر منظم دائره‌ای به دور ستارۀ قطبی هرمزدی می‌شمردند و در ستیز با ابااختران هستند. اخترشماران این ستارگان را «اَوییابانَک» (نابیابانی) می‌خوانند که در فارسی تبدیل به «بیابانی» شده است، زیرا به قول بیرونی گمشدگان به کمک بیابانی‌ها راه خودرا در دریا و بیابان باز می‌یابند.