امانت

مالی یا چیزی که به کسی می‌سپارند تا از آن نگهداری کند، یا آن را به دیگری برساند. اگر این مال به‌سبب عقدی که متضمن امانت است، مانند اجاره یا وکالت، با اذن مالک به کسی سپرده شود، در اصطلاح فقهی به آن «امانت مالکی» گویند و چنانچه بدون اذن مالک، اما به اذن شارع در اختیار کسی قرار گیرد «امانت شرعی» نامیده می‌شود. امانت شرعی به مالی که پیدا شده، و مالی که با عقد باطل اخذ شده است و نظایر آن گویند. قاضی چنانچه به امانت خیانت کند، از عدالت ساقط می‌شود. ید امانی ضامن نیست، مگر آن‌که تعدی یا تفریط کرده باشد. رد امانت شرعی در نظر بسیاری از فقها واجب است، اما رد امانت مالکی، پیش از مطالبه واجب نیست. در حقوق، امانت ممکن است به‌موجب قرارداد یا قانون باشد. امانت قراردادی دراثر سپردن مالی به دیگری، با این شرط که پس از مدت معیّنی مسترد شود، به‌وجود می‌آید. گاه امانت از لوازم دیگر قراردادهاست، مانند مستأجر که مال مورد اجاره در دست او امانت است و یا سرایداری که خانه طی قراردادی به او سپرده شده است. امانت قانونی آن است که کسی بدون قرار مال دیگری را در اختیار بگیرد و بر آن وضع ید نماید که در این‌صورت طبق قانون امین محسوب می‌شود. کسی که مال نزد او امانت است (اعم از قراردادی یا قانونی) امین نامیده می‌شود و اگر در اثر تعدی و تفریط او مال از بین برود مسئول است. در امانت قراردادی چنانچه مالک مال مورد امانت را مطالبه کند و امین از استرداد آن امتناع ورزد، در حکم غاصب است و ید امانی او به ید غاصبانه تبدیل می‌شود و اگر عمل او همراه با سوء‌نیت باشد خیانت در امانت به‌شمار می‌رود و جرم است و به مجازات محکوم می‌شود.