اوگاندا
اوگاندا (Uganda)
| اوگاندا | |
|---|---|
| نام فارسی | اوگاندا |
| نام لاتین | Uganda |
| نظام سیاسی | جمهوری غیرحزبی با یک مجلس قانون‌گذاری |
| جمعیت | ۳۱,۸۰۰,۰۰۰ نفر |
| موقعیت | افریقای شرقی |
| پایتخت | کامپالا |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | ۱۳۱.۶ |
| رشد سالانه (درصد) | ۳.۳ |
| شهرهای اصلی | کامپالا، اِنتِبِه، جینجا، اِمبالِه، اِمبارارا، گولو، ماساکا |
| زبان | انگلیسی و سواحلی |
| مساحت (کیلومتر مربع) | ۲۴۱,۵۵۰ |
موقعیت. جمهوری اوگاندا در افریقای شرقی جا دارد و از هر سو در خشکی محصور است. سودان از شمال، کنیا از شرق، دریاچۀ ویکتوریا و کشورهای تانزانیا و روآندا از جنوب، و کنگوکینشاسا (زئیر) از غرب آن را در میان گرفته‌اند. این کشور ۲۴۱,۵۵۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و پایتخت آن شهر کامپالا[۱] است.
سیمای طبیعی. اوگاندا کشوری کوهستانی و مرتفع است که رو به شمال و مرز سودان از ارتفاع آن کاسته می‌شود. دنبالۀ ارتفاعات کنیا همراه با آتشفشان اِلگون[۲]، با ارتفاع ۴,۳۲۱ متر، مرزهای شرقی، و گریت ریفت ولی (کافت بزرگ)[۳]، دریاچۀ آلبرت، دریاچۀ جورج، و دریاچۀ ادوارد[۴] مرزهای غربی آن را تشکیل داده‌اند. کوه مارگریتا[۵]، با ارتفاع ۵,۱۰۹ متر، در کوهستان رووِنزوری[۶] واقع در مرزهای غربی، بلندترین نقطۀ این کشور محسوب می‌شود و فلات آنکوله[۷] نواحی جنوب غربی آن را فراگرفته است. دریاچۀ بزرگ ویکتوریا[۸] در جنوب شرقی و دریاچه‌های بزرگ و کوچک دیگری چون کیوگا[۹]، که در نواحی مرکزی و جنوب غربی کشور پراکنده‌اند، با سرچشمه‌های رود نیل، سیمای آبی این کشور را تشکیل می‌دهند. کشور اوگاندا از نظر اداری به چهار بخش جغرافیایی تقسیم می‌شود: مرکزی، شمالی، شرقی، و غربی و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از کامپالا، اِنتِبِه[۱۰]، جینجا[۱۱]، اِمبالِه[۱۲]، اِمبارارا[۱۳]، گولو[۱۴]، و ماساکا[۱۵]. گرما و رطوبت زیاد، به‌ویژه در اطراف دریاچه‌ها که حدود یک‌ششم از مساحت کشور را شامل می‌شوند، از ویژگی‌های اقلیمی این سرزمین محسوب می‌شود. فصل بارندگی در نواحی شمالی از فروردین تا آبان به درازا می‌کشد و در نواحی جنوبی دارای دو فصل بارانی جداگانۀ فروردین و اردیبهشت و مهر و آبان است. بارندگی‌های قابل‌توجه نواحی اطراف دریاچۀ ویکتوریا، موجب رشد فوق‌العادۀ گیاهان شده و پوشش جنگلی آن سامان و نواحی مرکزی و شمالی را پدید آورده است. اوگاندا دارای پارک‌های ملّی حفاظت‌شدۀ بسیار است و حیات‌‌وحش آن از غنی‌ترین و متنوّع‌ترین حیات‌های وحش افریقا به‌شمار می‌آید. دمای سالانۀ هوا در سراسر کشور و سراسر سال تغییر چندانی ندارد و نوسان آن از چند درجۀ سانتی‌گراد بیشتر نمی‌شود. میانگین دمای شهر کامپالا در دی‌ماه ۲۳.۳ درجۀ سانتی‌گراد، در تیر‌ماه ۲۱.۱ درجۀ سانتی‌گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۱,۶۲۴ میلی‌متر می‌رسد.
اقتصاد. تراز مالی اوگاندا مثبت ولی تورّم آن چشمگیر است و اقتصاد این کشور را آسیب‌پذیر کرده است. کشاورزی، که ۸۰ درصد از نیروی کار اوگاندا را به خود مشغول داشته است، بخش عمده‌ای از نیازهای داخلی را تأمین می‌کند و موز، ارزن، بادام‌زمینی، کاساوا، قهوه، پنبه و چای ازجمله فرآورده‌های صادراتی آن محسوب می‌شوند. کوه‌های روونزوری در غرب از نظر معادن مس، که یکی از اقلام صادراتی اوگاندا محسوب می‌شود، غنی‌اند و تأسیسات برقابی[۱۶] سدّ آبشار اوئن[۱۷] که بر روی رودخانۀ نیل ویکتوریا تأسیس شده، حدود ۹۵ درصد از نیازهای الکتریکی این کشور، به‌ویژه در زمینۀ فرآوری مواد غذایی و کارخانه‌های ذوب مس و تنگستن و قلع، را تأمین می‌کند. در تحقیقات زمین‌شناسی ۱۹۹۹، معادن نفت و گاز طبیعی در نواحی شمال غربی کشور کشف شده و بهر‌ه‌برداری آن‌ها از ۲۰۰۳ آغاز شده است و قهوه، پنبه، چای، و تنباکو اقلام مهم صادراتی آن است.
حکومت و سیاست. نظام حاکم بر اوگاندا جمهوری غیرحزبی با یک مجلس قانون‌گذاری است. رئیس‌جمهور آن که در رأس کشور و دولت قرار دارد، برای یک دورۀ پنج‌ساله انتخاب می‌شود و مجلس ملی آن ۲۹۲ عضو دارد که ۲۱۴ نفر انتخابی و ۷۸ نفر انتصابی‌اند و دورۀ نمایندگی آن‌ها چهار سال است. مسئولیت اجرایی با شخص رئیس‌جمهور است و نخست‌وزیر را او منصوب می‌کند.
مردم و تاریخ. جمعیت اوگاندا حدود ۳۱,۸۰۰,۰۰۰ نفر است (۲۰۱۰) و تراکم نسبی آن به ۱۳۱.۶ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۳.۳ درصد است و اقوام گوناگون اوگاندایی جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. حدود ۸۷.۵ درصد از مردم آن در روستاها به‌‌سر می‌برند و زبان رسمی آنان انگلیسی و سواحلی است. میانگین امید به زندگی ۵۱ سال است و ۶۶ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. افسانه‌ها و روایات از وجود سلطان‌نشین‌های چندی مانند بوگاندا که در اواخر قرن ۱۹ به‌وسیلۀ عرب‌ها و مسلمانان تأسیس گردیده بود، حکایت دارد. جان هنینگ اسپیک، پویشگر انگلیسی، در ۱۸۵۸ از دریاچۀ ویکتوریا دیدن کرد و با سواحل اوگاندا آشنا شد. کمپانی انگلیسی افریقای شرقی در ۱۸۹۰ بر سلطان‌نشین بوگاندا استیلا یافت و در ۱۸۹۴ آن‌جا را تحت حمایت خود درآورد و خطوط مرزی اوگاندای امروزی را تثبیت کرد. این کشور در ۱۹۶۲ تحت عنوان دولت فدرال اوگاندا به استقلال رسید و موتسا[۱۸]ی دوم، شاه بوگادا، در مقام نخستین رئیس‌جمهور کشور زمام امور را در دست گرفت.