با چراغ و آینه
با چراغ و آینه
(عنوان فرعی: در جستجوی ریشه‌های تحول شعر معاصر ایران) دومین کتاب محمدرضا شفیعی کدکنی درباره‌ی جنبه‌های گوناگون شعر معاصر فارسی است. با چراغ و آینه مجموعه‌ای است از تاریخ ادبیات، نقد ادبی و ادبیات تطبیقی. کتاب، شعر فارسی را در دوره‌های قاجار و پهلوی مورد بررسی قرار داده و اشاره‌های پراکنده‌ای نیز به شعر و ادب در دوره‌ی انقلاب و جمهوری اسلامی دارد.
شفیعی کدکنی در این کتاب به بررسی تأثیر ترجمه‌ی آثار ادبیات جهان بر شعر معاصر فارسی می‌پردازد. او پس از پرداختن به مجموعه‌ی عوامل مؤثر اجتماعی ـ سیاسی در انقلاب مشروطه و پیش از آن بر شعر فارسی، به تبیین زمینه‌ها و چه‌گونگی تأثیر ترجمه بر شعر معاصر ایران می‌پردازد و معتقد است «تحولات شعر مدرن فارسی در قرن اخیر، تابعی است از متغیر ترجمه‌ی ادبیات و شعر اروپایی در قلمرو زبان پارسی.»
با چراغ و آینه در سال 1390 توسط نشر سخن در 768 صفحه‌ی قطع وزیری چاپ، در همان سال تجدید چاپ و در سال 1394 چاپ پنجمش منتشر شده است.
مندرجات کتاب:
فهرست
یادآوری
حرف اول
چشم‌اندازی دیگر
پیشاهنگان تحول
جای پای شعر فرنگی
دگرگونی ساخت و صورت‌ها
سفر از سنت به نوآوری
چند پیوست
حرف آخر
فهرست راهنما
فهرست مراجع
شفیعی کدکنی، فصول اصلی این کتاب را حدود سی‌وپنج سال پیش (بین سال‌های 1354 تا 1357) در دانشگاه پرینستون نوشته است. قدیم‌ترین فصل‌های این کتاب مربوط به حدود نیم‌قرن پیش از این (1342ش) و تازه‌ترین فصل‌های آن در همین بیست سال اخیر نوشته شده است. مؤلف طی این دوره‌ی 30 ساله ناظر تحولات روحی و ذهنی خود در گذر این سال‌ها بوده، با این حال در هرکجا از متن که تناقضی از جنس گذر زمان دیده، ترجیح داده است آن را بدون تغییر نگه دارد تا نشانه‌ای از تحولات فکری او باشد. در بخش اول کتاب، شماری از موضوعات پراهمیت در قلمرو اجتماع، سیاست و فرهنگ ایران در دوره‌ی نخست و بخشی از دوره دوم را با توجه به بازتاب آن‌ها در شعر و ادب این دوره‌ها، و در بخش دوم، آرا و آثار ادبی و فرهنگی پنج تن از تجددخواهان دوره‌ی قاجار بررسی و تحلیل شده است. بخش‌های سوم و چهارم کتاب، شناسایی و تحلیل نمونه‌هایی از ترجمه‌ی شعر فرنگی یا بیگانه به فارسی و تأثیر آن‌ها بر شعر شاعران اواخر دوره‌ی قاجار تا نیمه‌ی دوره‌ی پهلوی و چندین موضوع مرتبط با آن است. بخش پنجم کتاب نیز عبارت است از تحلیل اجمالی آثار ۲۹ نفر از شاعران ایران (از مشروطه تا دهه‌ی ۱۳۴۰)؛ یعنی از ادیب پیشاوری تا فروغ فرخزاد. در انتها نیز چند مقاله درباره‌ی جوانبی از شعر معاصر ایران در پیوست‌های کتاب آمده است. کتاب به دلیل برخی قضاوت‌های شفیعی کدکنی در ارجح دانستن پاره‌ای از شاعران سنتی‌سرا بر نوپردازان و همچنین موضع‌گیری‌های مولف در مقابل شاملو، از زمان انتشارش تاکنون محل منازعه‌های زیادی بوده است.