براندازی
بَراندازی
اصطلاحی در سیاست به‌معنی اقدام یا برنامه‌ریزی برای سرنگونی، تضعیف، لطمه‌زدن یا نابودکردن دولت قانونی موجود از طریق شیوه‌های غیرقانونی. در هر جامعۀ مردم‌سالار که به حقوق و آزادی‌های اساسی ارج می‌گذارد، مهارکردن مسئلۀ براندازی کار دشواری است. اقداماتی چون خیانت، جاسوسی، و خرابکاری که برضد امنیت و نظم مستقر صورت گیرد در همۀ کشورها به‌موجب قانون قابل مجازات‌اند. اما این مسئله مطرح می‌شود که جامعه‌ای مردم‌سالار برای اشخاص و گروه‌های سرسپردۀ استقرار نظام‌های اقتدارگرا یا تمامیت‌خواه، که حقوق و آزادی‌های دیگران را محترم نمی‌شمارند، باید چه میزان آزادی قائل باشد. به‌گفتۀ عده‌ای، اگر به اندیشه‌های متفاوتی که با وفاق مسلط در نظام مردم‌سالاری در تعارض‌اند آزادی داده نشود، ممکن است این خطر پیش آید که هرگونه انتقادی سرکوب شود. اما دیگران از این هراس دارند که بدون وجود برخی محدودیت‌ها برای آزادی بیان و گردهم‌آیی، نمی‌توان جنبش‌های دسیسه‌چینی را که برای جامعۀ آزاد خطرناک‌اند کنترل کرد. در قوانین ایران، آن‌چه اقدام علیه امنیت ملی خوانده می‌شود، مادام که با عملیات مسلحانه یا ترور همراه نباشد، مستقلاً جرم محسوب نمی‌شود. در مادۀ ۱۸۷ قانون مجازات اسلامی چنین آمده است: «هر فرد که طرح براندازی حکومت اسلامی را بریزد و برای این منظور اسلحه و مواد منفجره تهیه کند و نیز کسی که با آگاهی و اختیار امکانات مالی مؤثر یا وسایل و اسباب کار و سلاح در اختیار آن‌ها بگذارد، محارب و مفسد فی‌الارض می‌باشد»؛ همچنین است اگر کسی در طرح براندازی خود را نامزد یکی از پست‌های حساس حکومت کودتا کند (مادۀ ۱۸۸ قانون مجازات اسلامی). تغییر حکومت به‌دنبال مبارزات و فعالیت‌های مجاز سیاسی احزاب یا همه‌پرسی، براندازی نیست، زیرا فاقد عنصر قهرآمیز و مجرمانه است.