برهان انی

برهان انّی a priori

(یا برهان پیشین) به لاتینی «از آنچه از پیش می‌آید». در منطق، به برهانی گفته می‌شود که صدق یا کذب‌اش، بی‌نیاز از رجوع به تجربه باشد: عکس برهان لمّی یا پسین. در قضایای پیشین، مکان، زمان، واقعیت، و عدم مستقل از تجربه وجود دارند و استدلال بر پایۀ آن‌ها انّی یا پیشین (آپریوری) است. به عقیدۀ کانت، ما این مفاهیم را از تجربه به دست نمی‌آوریم، بلکه با به‌کار بستن آنهاست که تجربه حاصل می‌کنیم. در اخلاق نیز، به نظر او، تصورات نهفته در واژه‌های «خوب» و «بد» در هر ذهنی، فطری، الزام‌آور و مستقل از مشاهدۀ بالفعل‌اند. اصطلاح «پیشین» در کاربرد عادی به چیزی اطلاق می‌شود که ظاهراً برگرفته از تجربه نیست.