بلاروس
بِلاروس (Belarus)
| بلاروس | |
|---|---|
| نام فارسی | بلاروس |
| نام لاتین | Belarus |
| نظام سیاسی | جمهوری چندحزبی با دو مجلس قانون‌گذاری |
| جمعیت | 9,469,000 نفر |
| موقعیت | اروپای شرقی |
| پایتخت | مینسک |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | 45.6 |
| رشد سالانه (درصد) | 0.5- |
| شهرهای اصلی | مینسک، برست، هومل، خرودنا، ماهیلیوو، ویتبسک |
| زبان | بلاروسی و روسی |
| مساحت (کیلومتر مربع) | 207,600 |
موقعیت. جمهوری بلاروس یا روسیۀ سفید در اروپای شرقی و در غرب کشور روسیه جا دارد. کشورهای لاتویا (لِتونی) از شمال، روسیه از شمال شرقی و شرق، اوکراین از جنوب، و لهستان و لیتوانی از غرب آن را در میان گرفته‌اند. مساحت این کشور ۲۰۷,۶۰۰ کیلومتر مربع است و شهر مینسک پایتخت آن است.
سیمای طبیعی. سرزمین بلاروس که از هر سو در خشکی محصور است، جلگۀ وسیع و ناهمواری است که رشته ارتفاعات نه‌چندان بلند بلاروس[۱] که از شمال شرقی به‌سوی جنوب غربی کشیده شده، نواحی مرکزی را با ارتفاع حداکثر ۳۴۶ متر (تپۀ دزیرژینسکایا) دربر‌گرفته‌اند. بخش شمالی ارتفاعات مزبور از جنگل پوشیده شده و دریاچه‌های متعددی چون دریاچۀ ناروچ[۲] و تپه‌ماهورهایی چند مانند فرابوم[۳]های مینسک و اوشمیانی[۴] و نیز فروبوم[۵]های پولوتسک[۶] و نیومان[۷] (نمان) آن را فرا‌گرفته‌اند. بخش غربی ارتفاعات مزبور به نواحی کشاورزی بلاروس و جنگل‌های سرو و کاج منتهی می‌شود. نواحی شرقی این کشور را جلگۀ نسبتاً مرتفعی تشکیل داده است که رودخانۀ دنیپر[۸] و ریزابه‌های متعددش آن را مشروب می‌کنند و مانداب[۹]های پریپت یا پولسیه و نیز فروبوم دنیاپرو (دنیپر) نواحی جنوبی آن را تشکیل داده‌اند. رودخانۀ دنیپر، که در بلاروس به دنیاپرو موسوم است و بزرگ‌ترین رود این کشور محسوب می‌شود، سراسر نواحی شرقی آن را از شمال به جنوب طی می‌کند و رودهای پریپیات[۱۰]، بِرِزینا[۱۱]، سوش[۱۲]، و دروت[۱۳] ریزابه‌های آن را تشکیل می‌دهند. رودخانه‌های دوینای غربی[۱۴] و نیومان (نمان[۱۵]) نیز نواحی شمالی و ارتفاعات مرکزی و بخش غربی کشور را مشروب می‌سازد. بلاروس از شش استان تشکیل شده و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از مینسک، برست[۱۶]، هومل[۱۷]، خرودنا[۱۸]، ماهیلیوو[۱۹]، و ویتبسک[۲۰]. اقلیم بلاروس قاره‌ای[۲۱] معتدل مایل به سرد با رطوبت فراوان است. میانگین بارندگی آن بین ۵۵۰ تا ۷۰۰ میلی‌متر متغیر است و به‌طور متوسط هر دو روز یک‌بار باران یا برف می‌بارد. میانگین دمای آن در دی‌ماه ۶ـ درجۀ سانتی‌گراد، و در تیرماه ۱۸ درجۀ سانتی‌گراد است. پایین‌ترین دمای ثبت‌شده در این کشور ۴۰ـ درجۀ سانتی‌گراد است که به نواحی شمالی تعلق دارد. باتلاق‌ها و ماندابهای فراوان مملو از زغال تورب[۲۲] حدود ۲۵ درصد از خاک این کشور را فرا‌گرفته و خاک‌های پردزول[۲۳]، خاک اسیدی همراه با اکسید آهن، تقریباً ۷۰ درصد از کشور را تشکیل داده است. نواحی جنگلی آن وسیع و در قطعات پراکنده است و درختان آن عمدتاً از نوع مخروطی (کاج و سرو) است و برخی از نواحی جنگلی نیز به پارک ملی حفاظت‌شده اختصاص یافته است. حیات وحش این سرزمین عبارت است از بیش از ۷۰ گونه پستاندار مانند گاومیش وحشی، آهو، روباه، گراز، گرگ، سنجاب و انواع پرنده از قبیل کبوتر، قرقی، قرقاول، سهره، دارکوب، و خزندگانی چون مارهای جنگلی و نیز مینک و سمور آبی.
اقتصاد. پایه‌های سنتی اقتصاد بلاروس بر کشاورزی استوار است که آن نیز مرهون اقلیم مناسب و خاک مرغوب آن است. غلات، جوی دوسر، چاودار، سیب‌زمینی، چغندرقند، گوشت، و لبنیات از فرآورده‌های کشاورزی و دامی این کشور است که عمدتاً به مصرف داخلی می‌رسند. جنگل‌داری و تولید پوست‌های قیمتی هنوز مانند گذشته نقش مهمی در اقتصاد کشور مذکور دارند و از منابع درآمدزای آن محسوب می‌شوند. وجود منابع زغال، نفت، پتاس، سنگ آهک و کانی‌های فلزی و نمک در این کشور به ترقی صنعت آن کمک کرده و در حال حاضر تولید ماشین‌آلات سنگین، ابزارآلات، وسایل منزل، منسوجات و پوشاک، تلویزیون و وسایل الکتریکی و الکترونیکی، پوست‌های گران‌بها، مواد غذایی، ابریشم مصنوعی، و خودرو بخشی از فعالیت‌های صنعتی آن را تشکیل می‌دهند. بلاروس از نظر سوخت خودکفاست و بیشتر نیروگاه‌های آن با سوخت فسیلی کار می‌کنند. تولید نیروی الکتریسیتۀ این کشور حدود ۲۲میلیارد کیلووات ساعت است و مصرف سرانۀ آن به ۲,۷۶۲ کیلووات ساعت بالغ می‌شود. مساحت جنگل‌های بلاروس ۷۴هزار کیلومتر مربع (۳۵.۵ درصد از مساحت این کشور) است و تولید چوب و الوار آن به ۱۷.۸میلیون متر مکعب می‌رسد. نفت، گاز طبیعی، آهن، و زغال مهم‌ترین اقلام وارداتی، و ماشین‌آلات، تجهیزات حمل‌و‌نقل، الیاف مصنوعی، و سوخت موتورهای دیزلی اقلام صادراتی آن را تشکیل می‌دهند.
حکومت و سیاست. نوع حکومت بلاروس جمهوری چندحزبی با دو مجلس قانون‌گذاری است. مجلس نمایندگان آن متشکل از ۱۱۰ عضو منتخب مردم است و شورای جمهوری آن ۶۴ عضو دارد که هشت تن از اعضای آن را رئیس‌جمهور منصوب می‌کند. رئیس‌جمهور بلاروس را مردم برای پنج سال، و حداکثر برای دو دوره برمی‌گزینند و نخست وزیر را او منصوب می‌کند.
مردم و تاریخ. جمعیت بلاروس حدود ۹,۴۶۹,۰۰۰ نفر (۲۰۱۱) است و تراکم نسبی آن به ۴۵.۶ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۰.۵- درصد است و بلاروس‌ها ۷۸ درصد از جمعیت آن را تشکیل می‌دهند. ۵۱ درصد از مردم آن بی‌دین‌اند و ۶۹.۳ درصدشان در شهرها زندگی می‌کنند. بلاروسی و روسی، زبان‌های رسمی آنان است. میانگین امید به زندگی در بلاروس ۶۹ سال است و ۹۹.۵ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. سرزمین بلاروس را در قرن ۶م اسلاوهای شرقی مسکونی کردند و بعدها تحت نظارت امیر‌نشین کیِف[۲۴] قرار گرفت. در قرن ۱۳م به مهین دوک‌نشین[۲۵] لیتوانی پیوست و در ۱۵۶۹ به تصرف لهستان درآمد. این سرزمین در قرن ۱۸ تحت‌الحمایۀ روسیه شد و در زمان تزارها به منطقۀ یهودی‌نشین روسیه تبدیل گردید و ساکنان آن از بسیاری از حقوق اجتماعی و سیاسی محروم شدند. بلاروس در جنگ جهانی اول کاملاً ویران شد و پس از جنگ بخشی از آن به تصرف لهستان درآمد. با آغاز جنگ جهانی دوم اتحاد جماهیر شوروی بخش متصرفی لهستان را اشغال کرد، اما این بخش در حین جنگ به تصرف آلمان درآمد و به ویرانۀ وسیعی تبدیل شد و بیشتر یهودیان ساکن آن قتل عام شدند؛ در‌خلال این رویدادها ۷۵ درصد از نواحی مسکونی و کارخانه‌های آن کاملاً ویران شد و ارتش سرخ بعد از نبردی خونین بلاروس را از تصرف آلمان درآورد و به این ترتیب آن را به یکی از جمهوری‌های خودگردان تشکیل‌دهندۀ اتحاد جماهیر شوروی مبدل کرد. در دوران حکومت استالین، بسیاری از ساکنان آن مشمول تصفیه‌های خونین استالینی شدند و یا ناپدید گردیدند. با مطرح‌شدن سیاست درهای باز گورباچف، بلاروس زبان روسی را کنار گذارد و بلاروسی را جانشین آن کرد. در ژوئیۀ ۱۹۹۰ استقلال خود را یک‌طرفه اعلام داشت و فعالیت‌های حزب کمونیست بلاروس را به حالت تعلیق درآورد و اتحاد جماهیر شوروی در ۲۵ اوت ۱۹۹۱ استقلال کامل این کشور را به رسمیت شناخت.