تیاتر هنر مسکو
تئاتر هنر مسکو (Moscow Art Theater)
تأثیرگذارترین گروه نمایشی قرن ۲۰، که در مسکو، روسیه، قرار دارد. این محل زادگاه بانفوذترین نظریه‌پردازان در زمینۀ بازیگری و کارگردانی مدرن است که کنستانتین استانیسلاوسکی[۱]، بازیگر و کارگردان، و ولادیمیر نمیروویچ ـ دانچنکو[۲]، نمایش‌نامه‌‌نویس، در ۱۸۹۷ آن را پایه‌گذاری کردند. این دو آرمان‌گرای عرصۀ نمایش، خود را «سلحشوران فرهنگ» می‌دیدند و ترویج اندیشه‌های ادبی و سیاسی رایج در اروپای غربی را وظیفۀ خود می‌دانستند. گروه آنان وسیلۀ انتقال هنر ناب و رسالت اخلاقی بود، و به پسندهای تب‌آلود تماشاگران حرفه‌ای اتکا نمی‌کرد. استانیسلاوسکی در تابستان ۱۸۹۸ بازیگران جوان گروه خود را سخت به تمرین تزار فیودور[۳]، یک ملودرام قرن هفدهمی، واداشت. او هم بر درستی صحنه‌پردازی و هم بر حقیقی‌بودن رفتار در بازیگری تأکید داشت. اجراکنندگان حتماً می‌بایست احساسات و افکار شخصیت‌ها را از درون خودشان کشف می‌کردند. بعد از چند ماه تمرین که تئاتر هنر مسکو این نمایش را به‌اجرا گذاشت، منتقدان بدبین شگفت‌زده ماندند. عملکرد اندیشمندانه و اعتبار تاریخی این اجرا، تماشاگران را در محیط زندگی تزارها و جدال اشراف فرو برد، که پیوستگی آن به کمک ضرباهنگ‌ها و ریزه‌کاری‌های زندگی روزمره حفظ می‌شد. اجرای آثار نمایش‌نامه‌نویسان روس، آنتون چخوف[۴] و ماکسیم گورکی[۵]، از این هم موفقیت‌آمیزتر بود. استانیسلاوسکی حالت مالیخولیایی و مشوش طبقۀ فرودست و متوسط روس را از بازیگرانش بیرون کشید. آن‌ها از ورای فعالیت به‌ظاهر ناچیز و پرگویی‌های گنگ شخصیت‌های چخوف، گردابی از عواطف انسانی را آشکار می‌کردند، که در قالب سکوت‌ها، نگاه‌های مات‌زده و اشاره‌های نیمه‌تمام بیان می‌شد. بی‌قراری و واقع‌گرایی آزاردهندۀ این اجراها بر روح تماشاگران تأثیر می‌گذاشت. تئاتر هنری مسکو، مرکز روشنفکری روسیه شد و استانیسلاوسکی نمایش‌نامه‌های کلاسیک و تجربی را نیز به کارهای گروهش اضافه کرد تا جهان‌شمولی نظریه‌ها و تکنیک‌های خود را نشان دهد. پس از انقلاب روسیه در ۱۹۱۷ رهبران کمونیست اتحاد جماهیر شوروی تصمیم گرفتند به این گروه غیرسیاسی کمک کنند تا به جهانیان اطمینان دهند برخی اصول آزادی‌خواهانۀ گذشتۀ روسیه حفظ خواهد شد. تئاتر هنری مسکو برای گشت هنری در اروپا و امریکا در ۱۹۲۲ و ۱۹۲۳، که الهام‌بخش پیش‌گامان بی‌شماری در عرصۀ نمایش شد، شهرتی جهانی پیدا کرد. در دهۀ ۱۹۲۰ استانیسلاوسکی به تجربۀ تمرین راحت‌سازی، حافظۀ عاطفی، و درک مفهوم متن با بازیگران خود پرداخت و تئاتر هنری مسکو ملزم شد تا نمایش‌‌های غیرشوروی را نیز در برنامه‌های فصلی خود بگنجاند. سیستم استانیسلاوسکی در پرورش بازیگر و تئاتر هنر مسکو، هردو اجزای نمایشی رسمی و رایج فرهنگ شوروی شدند. با فروپاشی شوروی در اوایل دهۀ ۱۹۹۰، تئاتر هنری مسکو با بحرانی شدید در مدیریت روبه‌رو شد، که نتیجۀ آن کشمکش‌ها و کناره‌گیری‌های مختلف بود. این گروه اکنون جایگاه خود را به‌منزلۀ بزرگ‌ترین و معروف‌ترین تئاتر روسیه دوباره به‌دست آورده است.