جبرییل
جِبْرَئیل
(یا: جبرائیل) در عبری به‌معنای مرد خدا؛ در قرآن، فرشتۀ مقرب الهی و مأمور رساندن وحی به پیامبر (ص). در عهد جدید، مَلَک مقرّب که پیشاپیش از تولد یوحنای مُعمِدان به زکریا (ع) و از ولادت عیسی (ع) به مریم عذرا خبر داد. در عهد عتیق، نام او در صحیفۀ دانیال آمده است. یکی از دو فرشته‌ای است که نامش (سه‌بار) در قرآن به‌صورت «جبریل» ذکر شده است (بقره، ۹۷ ـ ۹۸؛ تحریم، ۱۴). به‌گفتۀ قرآن ولادت عیسی (ع) را به مریم بشارت داد (مریم، ۱۷). او حامل وحی قرآن به پیامبر بود و در آیۀ ۹۷ سورۀ بقره تصریح شده که جبرئیل به‌دستور خداوند قرآن را بر دل پیامبر نازل کرده است. «الرّوح‌الامین» (شُعرا، ۱۹۳)، «شدیدالقوی» (نجم، ۵) و «رسول کریم» (تکویر، ۱۹ـ۲۱) نیز نامیده شده است. در آیات اخیرالذکر: اِنّهُ لَقولُ رسولٍ کَریم؛ ذی قُوَّةٍ عِندَ ذِی‌العَرشِ مَکین؛ مُطاعٍ ثَمَّ اَمینٍ؛ خداوند او را به شش صفت توصیف کرده است: ۱. رسول؛ و این دلالت دارد بر این‌که او قرآن را به پیامبر وحی می‌کند؛ ۲. کریم؛ نشان می‌دهد که نزد پروردگار کرامت و احترام دارد و عزیز است؛ ۳. نیرومند؛ نشان‌دهندۀ قدرت و قوّت‌بالغۀ اوست؛ ۴. مَکین؛ یعنی دارای مقام و منزلت نزد خدای صاحب عرش است؛ ۵. مُطاع؛ دلالت دارد بر این‌که او نزد خدا دستوردهنده‌ای است که زیردستانش دستوراتش را به‌کار می‌بندند. از همین‌جا معلوم می‌گردد که جبرئیل در کار خود یارانی از فرشتگان دارد. در برخی تفاسیر، ازجمله در المیزان، سه گروه نامبرده در آغاز سورۀ صافّات را فرشتگان حامل وحی دانسته‌اند. ۶. امین؛ یعنی در رساندن وحی و رسالت، خیانت و دخل و تصرف نمی‌کند.