جمشیدی
جمشیدی
ایل بزرگ فارسی‌زبان افغانستان، یکی از دو گروه اصلی ایل هزاره، از ایلات چهاراویماق، مرکب از صدها تیرۀ کوچک و بزرگ، از‌جمله خوک‌رود، گالکندی، قاقچی، زین‌گر، زلفی، امفلیدی، جوالی، خبرقرک و دای‌زبری، ساکن هرات و بادغیس، اطراف رود مرغاب، کوشک، تنورسنگ، ماروچاق (مَرْوَجَق)، کرخ‌رود، تخت‌خاتون، پنجده و همچنین بعضی نواحی جام و لنگر و مشهد مقدس. گروه‌هایی از این مردم در قرون ۱۰ـ۱۱ق در حوالی اندخود و بلخ سکونت داشتند. میرحسام جمشیدی ( ـ ۱۰۶۸ق) در سلطنت شاه‌عباس دوم با اتباع خود از آن حدود به ولایت مرو آمد. عده‌ای از جمشیدی‌ها ظاهراً در اواخر قرن ۱۱ و اوایل قرن ۱۲ق به ناحیۀ قندهار مهاجرت کردند و در جریان شورش میر ویس غلجایی به او پیوستند. نادر در ۱۱۴۰ یا ۱۱۴۱ق بسیاری از جمشیدی‌های ناحیۀ بادغیس را به حوالی جام و مشهد مقدس انتقال داد. جمشیدی‌های هرات در ۱۰۰۶ق پس از شکست ازبکان به اطاعت شاه‌عباس درآمدند. میرحیدر جمشیدی از جمله سرداران سپاه شاه‌عباس در جنگ‌های سال ۱۰۱۱ق و در سال مرگ شاه‌عباس (۱۰۳۷ق) حاکم ناحیۀ کرخ‌رود هرات بود. ورود ایل تکه به واحۀ مرو در اوایل قرن ۱۲ق سبب عزیمت ترکمن‌های سارُق به ناحیۀ پنجده و اخراج جمشیدی‌ها از آن ناحیه شد. این مردم پس از انقراض دولت افغانی ایران به خدمت نادرشاه درآمدند. جمشیدی‌ها در شورش صوفی اسلام در ۱۲۲۲ق شرکت داشتند و پس از آن در حوادث غرب افغانستان، به‌ویژه جنگ‌های هرات و مبارزه با دولت ایران دخیل بودند. اللهیارخان و برادرش ذوالفقارخان سرکردۀ گروهی از جمشیدی‌های طرفدار ایران بودند.