خاطرات
خاطرات (diary)
ثبت غیررسمی، شخصی و معمولاً روزبه‌روز رویدادها، مشاهدات یا نظرها و اندیشه‌ها. خاطرات اصولاًً برای مطالعۀ خود نویسنده است و طبعاً احساسات و افکار شخصی با صراحت و بی‌پروایی بیشتر از آثاری که با هدف انتشار نگاشته می‌شوند، در آن منعکس می‌شود. قدیم‌ترین خاطرات موجود اثر کاگرو نیکی (۹۵۴ـ۹۷۴م) از نجیب‌زادگان ژاپنی است. کهن‌ترین دفتر خاطرات شناخته‌شده به زبان انگلیسی نیز متعلق به ادوارد ششم (حک: ۱۵۴۷ـ۱۵۵۳) است. خاطره‌نویسی در غرب از اواخر دورۀ رنسانس رفته‌رفته رونق گرفت و در نیمۀ نخست قرن ۱۹ افزایشی چشمگیر یافت. از خاطرات معروف قرن ۲۰ خاطرات آندره ژید، نویسندۀ فرانسوی و خاطرات ویرجینیا وُلف، بانوی نویسندۀ انگلیسی است، که پس از مرگ او در پنج جلد منتشر شد (۱۹۷۷ـ۱۹۸۴). بی‌تردید یکی از تأثیرگذارترین خاطرات، نوشته‌های آن فرانک (۱۹۲۹ـ۱۹۴۵) دختر یهودی آلمانی است، که پس از فرار از آلمان نازی، مشاهدات خود را از دریچه‌ای در مخفیگاه خانواده‌اش در آمستردام بر روی کاغذ آورد. خاطره‌نویسی در ایران به‌معنای واقعی با روزنامۀ خاطرات اعتمادالسلطنه، در عهد ناصری آغاز می‌شود. این کتاب که چندبار به‌چاپ رسیده است، بر شناخت وقایع و حوادث و رجال عهد ناصری و سیاست‌های داخلی و خارجی پرتویی روشنگر می‌تاباند. یکی از صریح‌ترین و معتبرترین کتاب‌های خاطرات در عصر پهلوی، خاطرات اسدالله علم است، که بنابه وصیت خود او دَه سال پس از مرگش در خارج از ایران، و سپس در داخل ایران منتشر شد. بسیاری از رجال رژیم پیشین ایران نیز خاطرات خود را نوشته و منتشر کرده‌اند.