خجند
خُجَند
| خجند | |
|---|---|
| نام فارسی | خجند |
| کشور | تاجیکستان |
| ایالت | خجند |
| موقعیت | در ۳۴۰کیلومتری شمال دوشنبه |
| جمعیت | ۱۵۶,۵۰۰ نفر (۲۰۰۳) |
| تولیدات و صنایع مهم | کشت و فرآوری پنبه و تولید منسوجات |
شهر و ولایتی در آسیای مرکزی، دومین شهر بزرگ جمهوری تاجیکستان. در ۳۴۰کیلومتری شمال دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، بر کرانۀ چپ سیر دریا (سیحون) در بخش جنوب غربی درۀ حاصل‌خیز فرغانه واقع شده است. کشت و فرآوری پنبه و تولید منسوجات از منابع عمدۀ درآمد این شهر و ناحیه است. در اطراف آن کانی‌های کمیاب یافت می‌شود. یکی از اولین معدن‌های اورانیوم شوروی سابق در حدود ۵۰کیلومتری شمال شرقی خجند کشف شد. جمعیت خجند ۱۵۶,۵۰۰ نفر است (۲۰۰۳). خجند حداقل از ۳۲۹پ‌م (حملۀ اسکندر مقدونی) مسکونی بوده است. در اولین قرون میانه گاه به ایلاق و گاه به اشروسنه وابسته بود. در حملۀ عرب به ماوراءالنهر، فرمانروایی محلی داشت که تابع حاکم فرغانه بود. اعراب در ۷۲۲ عناصر سغدی ضد عرب را قتل عام کردند. ابن حوقل از کهن‌دز و دارالامارۀ خجند یاد می‌کند. در زمان قراخانیان یا ایلک‌خانیان نقطۀ مهمی بود (اوایل قرن ۵ق). در نیمۀ قرن ۵ شهری مرزی میان خانات کاشغر و بلاساغون بود. در ۵۳۱ مهاجمان قراختایی در آن‌جا بر قراخانیان پیروز شدند. در حملۀ مغول خجند سرسختانه مقاومت کرد (۶۱۷) در قرن بعد تا ۷۷۸ قبیلۀ جلایر در آن ناحیه می‌زیست، اما تیمور آنان را بیرون راند و پراکند. بابر در ۹۰۳ خجند را مرکز عملیات خود در فرغانه قرار داد. خجند در اوایل قرن ۱۹م جزو خانات خوقند شد. در ۱۸۴۲ مِنگیت، خان بخارا آن را گرفت، در ۱۸۶۶ در نبردی خونین و هشت‌روزه به دست قوای روس افتاد و تزارها سرانجام خجند را تابع سمرقند کردند. حکومت بلشویکی شوروی در ۱۹۳۶ نام شهر را به لنین‌آباد تغییر داد. اما پس ا ز فروپاشی شوروی و استقلال تاجیکستان، نام پیشین خجند به آن باز گردانده شد.