خراسانی (گویش)

خراسانی (گویش)
منظور از خراسانی، گویش فارسی رایج در استان خراسان است که اکنون به سه استان تقسیم شده است. مجموعۀ گویش خراسانی به گویش‌های افغانی و فرارودی (ماوراءالنهری) بسیار نزدیک است. صامت‌های خراسانی همانند فارسی هستند. تغییر و تبدیل آوایی در خراسانی بدین قرار است: تبدیل /e/ پایانی به /a/ در bozina «از جنس بُز»، xana «خانه»، تبدیل /b/ به /v/ در av، partav «پرتاب»، sinav «شنا/ شناب»، تغییر /ow/ به /av/ در davra «دوره/ نوعی رقص جمعی»، kavla «کج و کوله»، javz «جوز/ گردو»؛ جابه‌جایی (قلب) در savr «سرو»، تبدیل /f/ به /v/ تغییر /p/ به /v/ در vud «پود»، نشانۀ نسبت -i در پایان مانند doholi «نوازندۀ دهلی»، افزودن پسوند -uk برای ساختن صفت نسبی در geluk «گِلی/ گل‌آلود»، janguk «جنگی/ اهل دعوا»، نشانۀ تصغیر یا تحبیب -ak در munjak «زنبور زرد کوچک»، muxorak «موخوره»، nemzagak «نامزدک»، hastak «هسته». مضاف قبل از مضاف‌الیه می‌آید dambaye san «پشت کردن»، صفت پس از موصوف قرار می‌گیرد: asbeahani «اسب آهنی/ دوچرخه». نشانۀ مصدری -an است که به ستاک ماضی می‌چسبد مانند vajmidan «چلاندن»، gellidan «غلتیدن»، pukidan «پوک شدن». از پیشوندهای فعلی خراسانی var- است در varfokidan «برآماسیدن»، vargellidan «درغلتیدن». از واژگان خراسانی: godi «بزغاله»، fetuk «خبرچین»، zayla «غنچه»، jikidan «گریختن»، vel «یار/ معشوق»، kat «تختخواب» و veres «ریسمانی که پای مرغ را با آن بندند».