دهل
دُهُل
از سازهای کوبه‌ای دارای پوست (ممبرانوفون) دوطرفه و رایج در بیشتر نواحی ایران. اندازه و خصوصیات ظاهری آن در نواحی مختلف، متفاوت است و با نام‌هایی چون دهل، دهیل، دُل، دَول، دِهِل، تیمبوک (دهل کوچک بلوچستان)، جوره (دهل کوچک هرمزگان)، گپ دهل (دهل بزرگ)، دهلک (دهل کوچک) و دهلکِ نال دَمام مشهور است. همۀ دهل‌ها تشکیل شده‌اند از استوانه‌ای چوبی و گاهی فلزی که بر دوسر آن پوست کشیده می‌شود و پوست‌ها با یک رشته طناب به بدنۀ آن متصل می‌شوند. قطر و ارتفاع بدنه در نواحی مختلف، متفاوت است. این ساز به‌شیوه‌های گوناگون نواخته می‌شود. در برخی از دهل‌ها سمت راست را با چوب و سمت چپ را با ترکه می‌نوازند. در برخی نیز سمت راست با چوب و سمت چپ آن با یک یا دو قطعه چوب کوچک نواخته می‌شود که به انگشت بسته شده است. در انواعی از آن نیز سمت راست با چوب و سمت چپ با دست نواخته می‌شود و در انواعی دیگر هر دو طرف با دست به‌صدا درمی‌آید. دهل معمولاً ساز همراهی‌کنندۀ سرنا و کرناست؛ اما در برخی دیگر از نمونه‌ها، مانند دمام بوشهر، بسیاری از دهل‌های هرمزگان و دهلک بلوچستان، ساز همراهی‌کنندۀ سازهای دیگری به‌جز سرنا و کرناست. این ساز کاربردهای متنوعی دارد؛ در بسیاری از موارد، در مجالس شادمانی و عروسی نواخته می‌شود. اما برخی نمونه‌های این ساز کاربردهای دیگری جز مراسم عروسی دارد؛ ازجمله دمام بوشهر که به مراسم عزاداری محرم اختصاص دارد یا برخی از نمونه‌های دهل که در هرمزگان به آیین‌هایی چون زار، نوبان، مشایخ و لیوا، اختصاص دارد. این ساز در قدیم وسیلۀ خبررسانی نیز بوده است.