دیالمه فارس
دیالمۀ فارس
شاخه‌ای از سلسلۀ آل بویه (حک: ۳۲۰ـ۴۴۷ق). برخی از امرای این سلسله بر بغداد و حوالی آن و بعضی بر اهواز و کرمان استیلا داشتند و حکومت می‌کردند. عمادالدوله علی دیلمی، مؤسس این سلسله، در ۳۲۰ق به امارت رسید و برادرزادۀ خود، عضدالدوله، را ولایتعهد خود کرد. پس از مرگ او، عضدالدوله در ۳۳۸ق امیر فارس و سواحل و بنادر شد. پس از او، شرفالدوله اَبوالْفَوارس بر مسند حکومت فارس نشست. او به بصره تاخت و آن شهر را به برادرش، ابوالحسین، داد. ولی همواره میان شرفالدوله و برادر دیگرش، صمصامالدوله ابوکالیجار که در بغداد فرمان می‌راند، درگیری بود. صمصامالدوله پس از شرفالدوله به‌حکومت رسید (۳۸۰ق). پس از جنگی که میان او و بهاءالدوله ابونصر فیروز درگرفت، مقرر شد صمصامالدوله بر فارس و ارجان فرمان براند و بهاءالدوله عراق و خوزستان را در تصرف داشته باشد. پس از کشته‌شدن صمصامالدوله، بهاءالدوله بر فارس و خوزستان استیلا یافت (۳۸۹ق) و در فارس اقامت کرد و در ۴۰۳ق، پس از ۲۴ سال حکومت درگذشت. پس از او، پسرش سلطان‌‌الدوله ابوشجاع بر تخت نشست و سالیان متوالی را صرف سامان‌دادن عراق کرد که در سال‌های ۴۰۵ـ۴۱۱ق به آشفتگی کشیده بود. او در ۴۱۱ق، به اهواز رفت و برادر خود، مشرف‌‌الدوله را در بغداد به نیابت گماشت. پس از آن، ابوکالیجار عمادالدین که از حدود ۴۰۰ تا ۴۵۰ق امارت اهواز را داشت، بر ابوالفوارس چیره و بر فارس مستولی شد و با فتح بغداد، بصره، عمان و اصفهان، قلمروش را توسعه داد و در ۴۳۹ق درگذشت، پسر عمادالدین، ملک رحیم ابونصر خسرو فیروز آخرین فرمانروای آل بویه در فارس بود (ح ۴۵۰ق). بین او و برادرش، فولادستون، بر سر حکومت اهواز و فارس همواره کشمکش بود. ملک رحیم در ۴۴۵ق بر سپاهیان طغرل سلجوقی چیره شد، ولی سرانجام طغرل او را دستگیر کرد. با فتح بغداد به دست سلاجقه، دولت آل بویۀ بغداد برچیده شد. در شیراز نیز فولادستون تا ۴۴۸ق حکومت کرد تا آن‌که فضل بن حسن شبانکاره او را گرفت و زندانی کرد و سلسلۀ آل بویۀ فارس را برانداخت.