روش خلیفه ای
روش خلیفه‌ای (monitorial system)
روشی در آموزش که برمبنای آن دانش‌آموزان باهوش‌تر یا دوره‌های بالاتر (اصطلاحاً خلیفه‌ها) به شاگردان ضعیف‌تر یا آنانی که در دوره‌های پایین‌تر تحصیل می‌کنند درس می‌دهند. این روش آموزش در ایران و جهان اسلام در مکتب‌خانه‌ها و حوزه‌های علمیه متداول بوده، اما در غرب این روش را ابتدا جوزف لنکستر[۱] و اندرو بل[۲]، آموزگاران انگلیسی، در قرن ۱۹ برای فراهم‌آوردن امکان تحصیل فقرا پیش نهادند. در این روش، ابتدا معلمان محصلان برگزیده را آموزش می‌دهند و اینان دروس را به دیگر شاگردان منتقل می‌کنند. این روش، که در آن بیشتر به فراگیری مهارت‌های ابتدایی خواندن و نوشتن و حساب پرداخته می‌شد، در قرن ۱۹ در بسیاری از کشورهای اروپایی به‌ویژه فرانسه و بریتانیا، رایج بود و از این راه، که نیاز به استخدام معلم را کاهش می‌داد، امکان آموزش همگانی فراهم می‌آمد.