رئالیسم سوسیالیستی
رئالیسم سوسیالیستی (socialist realism)
هنر رسمی مورد تأیید حکومت شوروی و دیگر کشورهای کمونیستی. خلق آثار هنری در چارچوب این نظریۀ کمونیستی قرار گرفت که همۀ تولیدات مادی و وسایل تولید آن‌ها مایملک مشترک جامعه‌اند، و آفرینش هنری باید فقط برای آموزش و انگیزش مردم صورت گیرد. هنرمندان این شیوه در تصویرهای خوش‌بینانه از کار و کارگر قهرمان، کمونیسم و میهن‌پرستی را می‌ستودند و از کشور تمجید می‌کردند. به این ترتیب هنر به وسیله‌ای برای تبلیغ سیاسی مبدل شد. در شوروی همچون سایر کشورهای تک‌حزبی[۱]، همۀ نهادهای هنری زیر نظر دولت بودند. هرگونه کار هنریِ تجربی، نشانۀ نفوذ فرهنگ منحط غرب و افکار ضدکمونیستی به‌شمار می‌رفت. اصطلاح رئالیسم سوسیالیستی گرچه بیشتر برای نقاشی به‌کار می‌رود، به ادبیات و موسیقی نیز قابل اطلاق است. در ۱۹۳۲م پس از صدور فرمان حکومت سرکوبگر استالین در «بازسازی سازمان‌های ادبی و هنری[۲]»، رئالیسم سوسیالیستی آیین رسمی شوروی شد. از نقاشان انتظار می‌رفت که با طبیعت‌گرایی[۳] صریح، تصاویری از کارگران خرسند در مزارع اشتراکی، تک‌چهره‌هایی قهرمانانه از استالین و رهبران دیگر، و صحنه‌هایی صنعتی پدید آورند. به رمان‌نویسان دیکته می‌کردند که داستان‌های امیدبخش بنویسند و توان خود را صرف جزئیات پی‌رنگ[۴] یا شخصیت‌پردازی نکنند. آهنگ‌سازان چنان که در متن فرمان آمده بود، باید «موسیقی رئالیستی پرشوری، انعکاس‌دهندۀ زندگی و مبارزات مردم شوروی» می‌ساختند. رئالیسم سوسیالیستی پس از مرگ استالین در ۱۹۵۳م جدّیت پیشین خود را از دست داد، اما بیان شخصی همچنان دشوار و پرمخاطره باقی ماند (در ۱۹۷۴م نمایشگاهی غیررسمی در مزرعه‌ای نزدیک مسکو را با بولدوزر و ماشین آب‌پاش برچیدند). رئالیسم سوسیالیستی تا ۱۹۹۱م که اتحاد شوروی فروپاشید، رسماً به قوت خود باقی ماند. چین هم از دیگر کشورهایی بود که رئ