سدهانت

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

سِدهانْتَ (Siddhanta)

(یا: سیدهانتا؛ در مآخذ اسلامی: سِنْدهِند) مجموعه‌ای مشتمل بر قدیمی‌ترین آثارِ شناسایی‌شدۀ علمی به زبانِ هندی در زمینۀ نجوم. زمانِ احتمالیِ نگارش آن‌ها از نیمۀ اول قرن ۵م به بعد بوده است. این آثار، برخلافِ کاراناها، بیشتر جنبۀ کاربردی داشتند و اساسِ آن‌ها بر نجوم و ریاضیِ یونان استوار بود، اما پاره‌ای از مطالبشان زمینه‌ای بومی و اصیل داشت. یکی از مهم‌ترین مطالبِ اصیلِ آن‌ها به‌کار بردنِ مفهومِ جَیب (سینوس) به جایِ وَتَرهایِ ابتداییِ بَطلمیوسی است. پنج سدهانت به این شرح بوده‌اند: سوریا سدهانت، پتاماها سدهانت، واسیشتا سدهانت، پولیشا سدهانت، وروماکا سدهانت. فقط موردِ اول، که مشهور‌ترین آن‌هاست، کامل برجای مانده است. سوریا سدهانت به صورتِ اشعار حماسی تألیف شده و دربردارندۀ چهارده فصل است. به گفتۀ ابوریحان بیرونی، لاطه آن را نگاشته است، ولی احتمال می‌رود که او فقط شرحی بر آن نوشته باشد. در متنِ این اثر آمده است که سوریا، ایزدِ خورشید، در رومکا، روم یا شاید اسکندریه، آن را نوشته است.