شیلی

شیلی (Chile)

شیلی
نام فارسی	شیلی
نام لاتین	Chile
نظام سیاسی	جمهوری چندحزبی با دو مجلس قانون‌گذاری
جمعیت	۱۷,۲۷۸,۷۰۰ نفر
موقعیت	جنوب غربی امریکای جنوبی
پایتخت	سانتیاگو
تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع)	۲۲.۸
رشد سالانه (درصد)	۱.۱
شهرهای اصلی	سانتیاگو، ایکیکه، آنتوفاگاستا، وینیا دِل مار، والپارزو، رانکاگوا، تالکا، تموکو، کونسپسیون
زبان	اسپانیایی
دین	مسیحیت
مساحت (کیلومتر مربع)	۷۵۶,۶۲۵

بزرگترين استخر شناي مصنوعي جهان در 95 کيلومتري سانتياگو

بزرگترين استخر شناي مصنوعي جهان در 95 کيلومتري سانتياگو

موقعیت. کشور شیلی در جنوب غربی امریکای جنوبی و در ساحل جنوب شرقی اقیانوس آرام قرار دارد. از شمال به بولیوی، از شرق به آرژانتین، و از جنوب غربی و غرب به اقیانوس آرام محدود می‌شود. مساحت شیلی ۷۵۶,۶۲۵ کیلومتر مربع و شهر سانتیاگو پایتخت آن است. جزیرۀ ایستر، در دوراب‌های ۲,۳۵۰ کیلومتری ساحل غربی شیلی، بخشی از این سرزمین محسوب می‌شود.

سیمای طبیعی. شیلی سرزمین باریک و طویلی است که درازای آن از شمال به جنوب ۴,۱۲۵ کیلومتر و پهنای متوسط آن از شرق به غرب ۱۸۰ کیلومتر است. رشته‌کوه‌های عظیم و مرتفع آند مرزهای شرقی آن را تشکیل می‌دهند و کافت یا شیار طویلی که از مرز پرو، در شمال، تا خلیج آنکود در مرکز جنوبی کشور امتداد دارد، آن را از رشته‌کوه‌های پست‌تر کرانه‌های اقیانوس آرام که به موازات خط ساحلی‌ قرار دارند، جدا می‌سازد. کوه‌های آند که ارتفاع آن در نزدیکی مرز پرو به ۶,۳۴۵ متر (کوه پاریناکوتا) می‌رسد، در صحرای آتاکاما و در مدار رأس‌الجدی به حداکثر فاصلۀ خود از خط ساحلی می‌رسند و همراه با قلل مرتفعی چون آتشفشان یویای‌یاکو (۶,۷۲۷ متر)، کوه سرو اوخوس دِل سالادو، بلندترین کوه شیلی، (۶,۹۰۸ متر)، تورتولاس (۶,۳۲۵ متر)، و سرّو توپونگاتو (۶,۸۰۰ متر) تا شمال تنگۀ ماژلان ادامه می‌یابند. رشته‌کوه‌های ساحلی در مقایسه با کوه‌های آند کوتاه‌ترند و رو به جنوب از ارتفاعشان کاسته می‌شود تا جایی‌که در جنوب خلیج آنکود به زیر آب فرو می‌روند و قلل آن‌ها به‌صورت جزیره‌هایی چند سر از آب بیرون می‌آورند و جزایری چون چیلوئه و مجمع‌الجزایر چونوس و نیز جزیرۀ بزرگ تیرا دِل فوئگو را تشکیل می‌دهند. رودخانه‌های شیلی همگی کوتاه و پرشیب و خروشان‌اند و از نظر کشاورزی و تولید الکتریسیته به شیوۀ برقابی اهمیت بسیار دارند. مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از لوآ، الکویی، آکونکاگوا، مایپو، مائوله، بیو بیو، و ایمپریال. دریاچه‌های کوچک بسیاری در شیلی وجود دارد که لانکیئوئه و رانکو عمده‌ترینشان هستند. کشور شیلی به سیزده ناحیۀ اداری تقسیم می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از سانتیاگو، ایکیکه، آنتوفاگاستا، وینیا دِل مار، والپارزو، رانکاگوا، تالکا، تموکو، و کونسپسیون. اقلیم شیلی تحت تأثیر اقیانوس آرام از اعتدال کلی برخوردار است. زمستان‌هایش ملایم و تابستان‌های آن نسبتاً خنک است. بارندگی این کشور عمدتاً در زمستان و از اردیبهشت تا مرداد روی می‌دهد و رو به جنوب بر‌شدت آن افزوده می‌شود. نواحی شمالی آن از خشک‌ترین و کم‌باران‌ترین نواحی جهان است و بخش‌های جنوبی آن در سراسر سال با باران و برف توام با باد و طوفان شدید همراه است و میزان بارندگی آن در تنگۀ ماژلان به ۵هزار میلی‌متر می‌رسد. میانگین دمای روزانۀ شهر سانتیاگو در دی‌ماه ۱۹.۵ درجۀ سانتی‌گراد، در تیرماه هشت درجۀ سانتی‌گراد، و میانگین بارندگی سالانۀ آن حدود ۳۲۵ میلی‌متر است. نواحی شمالی پوشش گیاهی کم‌تری دارد و خار و کاکتوس گیاه بومی این منطقه‌اند. درّه‌های مرکزی را انواع کاکتوس و علف و کاج پوشانده و نواحی جنوبی رودخانۀ والدیویا را جنگل‌های بارانی انبوه فرا گرفته است. دیوارۀ عظیم و مرتفع آند مانع ارتباط حیات وحش شیلی با دیگر نواحی امریکای جنوبی شده و جانوران آن بیشتر به لاما و آلپاکا، ببر، گرگ، آهو، و چین‌چیلا منحصر است

اقتصاد. منابع طبیعی شیلی فراوان است ولی اقتصاد آن دست‌خوش نوسان قیمت‌های بین‌المللی است و ناگزیر به تولیدات داخلی خود وابسته است. کشاورزی نقش مهمی در اقتصاد شیلی دارد و بیشتر اراضی قابل کشت آن در نواحی حاصل‌خیز کافت مرکزی قرار دارند و غلات، سیب‌زمینی، برنج، سبزیجات، و میوه، به‌ویژه سیب و انگور، ازجمله فرآورده‌های مهم آن است. گاو و گوسفند عمده‌ترین دام‌های آن محسوب می‌شوند و ماهی‌گیری، به‌ویژه در آب‌های اقیانوس آرام، از فعالیت‌های اقتصادی روبه‌رشد و ازجمله اقلام درآمدزای کشور مذکور به‌حساب می‌آید. فرآورده‌هایی چون روغن ماهی، گوشت و کنسرو اقلام صادراتی شیلی را تشکیل می‌دهند. تولید چوب از جنگل‌های جنوب، که مساحتشان به ۹میلیون هکتار می‌رسد، ۳۱.۷میلیون متر مکعب در سال است و صنعت کاغذ و صدور آن به خارج اهمیت بسیار دارد. شیلی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مس جهان است و افزون بر آن، آهن، مولیبدن، زغال، سنگ‌های آهکی، منگنز، روی، نمک، طلا، و نقره از دیگر منابع زیرزمینی آن محسوب می‌شوند. بیشتر نیروی الکتریسیته شیلی به طریق برقابی تأمین می‌شود و زغال و نفت، که از جزیرۀ تیرا دِل فوئگو استخراج می‌شود، سوخت نیروگاه‌های حرارتی آن را تأمین می‌کند. کارخانه‌ها و تأسیسات صنعتی شیلی بیشتر در نواحی مرکزی کشور متمرکزند و تولید آهن، فولاد، پالایش نفت، فرآوری شیلات و پتروشیمی، مواد غذایی، کاغذ، انواع نوشابه، و نیز فرآوری مواد معدنی فعالیت‌های صنعتی شیلی را تشکیل می‌دهند. تولید الکتریسیتۀ شیلی ۴۰میلیارد کیلووات ساعت و مصرف سرانۀ آن بالغ بر ۲,۱۰۰ کیلو وات ساعت است.

حکومت و سیاست. نوع حکومت شیلی جمهوری چندحزبی با دو مجلس قانون‌گذاری است. رئیس‌جمهور کشور و ۱۲۰ عضو مجلس نمایندگان و نیز ۲۷ نفر از ۳۸ سناتورهای مجلس سنا را مردم برای مدت شش سال برمی‌گزینند و نه تن از سناتورها را رئیس‌جمهور منصوب می‌کند. رئیس‌جمهور شیلی دارای مسئولیت اجرایی است و تشکیل و سرپرستی هیئت دولت با اوست.مردم و تاریخ. جمعیت شیلی حدود ۱۷,۲۷۸,۷۰۰ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن ۲۲.۸ نفر در کیلومتر مربع است. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۱.۱ درصد است و مستیسوها (دورگه‌ها)، ۹۱.۵ درصد از جمعیت آن را تشکیل می‌دهند. در حدود ۸۱ درصد از مردم آن پیروکلیسای کاتولیک‌اند، ۸۶.۶ درصدشان در شهرها زندگی می‌کنند و زبان رسمی آنان اسپانیایی است. میانگین امید به زندگی در کشور شیلی ۷۵ سال است و ۹۶ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. آرائوکانیها قدیمی‌ترین ساکنان شیلی‌اند. نواحی شمالی آن در قرن ۱۵م به تصرف اینکاها درآمد و دیه‌گو دِ آلماگرو، سردار اسپانیایی سراسر آن را در ۱۵۳۶ به مالکیت اسپانیا درآورد. مهاجران اسپانیایی در ۱۵۴۱ در سانتیاگو سکونت گزیدند و تحت نظارت اداری نایب‌السلطنۀ پرو قرار گرفتند. در ۱۷۷۸، حکومت شیلی از پرو جدا شد و در ۱۸۱۰ علیه اسپانیایی‌ها سر به شورش برداشت. این کشور پس از هشت سال مبارزه، که مهم‌ترین آن‌ها جنگ چاکابوکو (۱۸۱۷) بود، در ۱۲ فوریۀ ۱۸۱۸ به رهبری خوزه دِ سان مارتین استقلال یافت و قانون اساسی آن در ۱۸۳۳ تدوین و تصویب شد. از ۱۸۷۹ تا ۱۸۸۴ علیه بولیوی و پرو به جنگ پرداخت و استان نیترات‌خیز تراپاکای بولیوی را تصرف کرد. اختلافات مرزی این کشور با آرژانتین در ۱۹۰۴ به‌پایان رسید و به یادبود و شکرانۀ آن تندیس بزرگ حضرت عیسی مسیح را بر فراز کوه‌های آند شیلی برافراشت.

 

---