طریقیت

طریقیّت

اصطلاحی در اصول فقه، مربوط به بحث اَماره، که آیا اماره از باب سببیّت معتبر است یا طریقیت. بر‌مبنای طریقیت، اماره طریق و راهی است که مُکلف را به دریافت حکم واقعی می‌رساند. بر این مبنا چنانچه با اماره حکم واقعی کشف شود، در اصطلاح می‌گویند اماره، منجز است و اگر با آن، حکمی غیر مطابق با واقع استنباط شود، معذّر خواهد بود. به دیگر سخن، استنباط‌کننده، برای التزام به حکم غیرواقعی که با اماره به‌دست آورده عذر موجّه خواهد داشت. امّا برمبنای سببیّت، اعتبار اماره، به‌جهت مصلحتی است که در عمل به آن وجود دارد، چه به حکم واقعی برساند یا نه. فی‌المثل روایت که اماره است، دلالت کند که نماز جمعه واجب است. حال اگر در واقع نماز جمعه واجب نباشد، بنابر سببیّت، وجوب نماز جمعه به‌عنوان حکم ظاهری جعل می‌شود؛ و بنابر طریقیت، مکلّف برای نمازخواندن در روز جمعه، عذر خواهد داشت.