طومار
طومار
مُعَرّب واژه‌ای یونانی به‌معنای نوشتۀ لوله‌کرده. در مصر باستان پاپیروس را به پهنای یک دست می‌بریدند و از درازا به‌دنبال هم می‌چسباندند و بر روی آن می‌نوشتند. طول طومار گاه به هفت تا دَه متر می‌رسید. سپس آن را لوله می‌کردند و در محفظه‌ای چرمین نگهداری می‌کردند. ابن ندیم از آن با نام طومار مصری یاد کرده است. در دیگر جاها از پوست، پارشمن، یا کاغذ برای چنین منظوری استفاده می‌شد. با اختراع صحافی نوشته‌ها به‌صورت کتاب درآمد و طومار اهمیت پیشین خود را از دست داد. در جوامع اسلامی، گاه، مکتوبات را از طول در کنار هم می‌چسباندند و آن صفحات را همانند کتاب تذهیب می‌کردند. گاه فرامین پادشاهان، وقف‌نامه‌ها و قباله‌های ازدواج را به‌صورت طومار می‌نوشتند و این کار در دوران صفویه و قاجار رواج داشت. از مهم‌ترین طومارها، طومار شیخ بهایی است که در عهد شاه‌طهماسب اول صفوی نوشته شد، و در آن، چگونگی تقسیم آب زاینده‌رود شرح داده شده است.