ظن (اصول فقه)

ظَنّ (اصول فقه)

اصطلاحی در اصول فقه، به حالت نفسانی بین قطع (یقین) و شکّ گویند. اگر مسئله‌ای مطرح باشد و ذهن بین دو یا چند احتمال، به ‌طرف یکی از احتمالات گرایشی بیشتر پیدا کند می‌گویند ظنّ دارد. ظن، ذاتاً حجت نیست؛ امّا قابلیّت حجّت‌شدن را دارد. لذا حجیت ظنونی همانند خبر واحد، شهرت‌، ظواهر، اماره، قاعدۀ ید، فی‌الجمله اثبات شده است و به‌چنین ظنونی ظن خاص گویند؛ امّا هر ظنّی که دلیل بر حجیت آن اقامه نشده باشد، اصل بر عدم حجیت آن است. ظنّی که نزد مردم عادی به نام علم شناخته می‌شود «ظن غالب» نام دارد و در فقه به آن «ظن اطمینانی» یا «ظن مُتاخِم به علم» (متاخم بر وزن مسافر یعنی تالی و بسیار نزدیک) یا «ظنّ قوی» گویند. گاه به ظن، مظنّه گویند و اجتهاد معمولاً براساس حجّیت مظنّه تحقق می‌یابد و گرنه هیچ مجتهدی در رأی یا حکم خود یا اغلب آن‌ها، به قطع و یقین رأی و نظر نمی‌دهد.