عینی، صدرالدین (بخارا ۱۸۷۸ـ دوشنبه ۱۹۵۴)
عِینی، صدرالدین (بخارا ۱۸۷۸ـ دوشنبه ۱۹۵۴)
شاعـر، پـژوهشـگر، و پایـه‌گـذار ادبیـات نویـن تاجیک. از نخستین معلمان، روزنامه‌نگاران، تاریخ‌شناسان، ادیبان، زبان‌شناسان و منتقدان تاجیک به‌شمار می‌رود. در بخارا به انجمن ادبی صدر ضیا رفت و با شاعران نام‌داری، چون ملا نذرالله لطفی، صادق خواجۀ گلشنی، و سامی بوستانی آشنایی یافت. در ۱۹۰۶ تحصیلات خود را به‌پایان رساند و چندی مترجم مدرسۀ تاتارها بود. در ۱۹۰۷ با عبدالواحد منظم، مدرسه‌ای نوین دایر کرد. پس از آن‌که به فرمان امرای وقت از تدریس بازداشته شد، از ۱۹۱۵ تا ۱۹۱۶ در کارخانۀ پنبۀ قزل‌قلعه کار کرد. در ۱۹۱۷ به‌فرمان امیرعالم‌خان (۱۹۱۰ـ۱۹۲۰) دستگیر و شکنجه شد. پس از انقلاب اکتبر (۱۹۱۷)، مقالات و اشعاری در حمایت از انقلاب سرود. در ۱۹۲۶ نمونۀ ادبیات تاجیک را به‌چاپ رساند، اما دولت شوروی از پخش آن جلوگیری کرد. در ۱۹۴۳ به عضویت افتخاری فرهنگستان علوم تاجیکستان درآمد و از ۱۹۵۱ ریاست آن فرهنگستان را برعهده داشت. عینی را به‌سبب تلاش گسترده‌ای که برای زنده نگه‌داشتن فرهنگ و ادبیات تاجیک کرد، پدر ملت تاجیک نام داده‌اند. به موسیقی دلبستگی داشت و رسالاتی در این باره نوشت. خود را پیرو ماکسیم گورکی می‌دانست. چون در توصیف چیره‌دست بود، کارهای وی را به آثار بالزاک مانند کرده‌اند. از آثارش: جلادان بخارا (۱۹۲۲)؛ تاریخ امیران منغیتیۀ بخارا (۱۹۲۳)؛ اخگر انقلاب (۱۹۲۳)؛ آدینه (۱۹۲۷)؛ داخونده (۱۹۳۰)؛ غلامان (۱۹۳۴)؛ دربارۀ فردوسی و شاهنامۀ او (۱۹۳۴)؛ استاد رودکی (۱۹۴۰)؛ شیخ‌الرئیس ابوعلی‌سینا (۱۹۳۹)؛ کمال خجندی (۱۹۴۰) با شیخ مصلح‌الدین سعدی شیرازی (۱۹۴۰ـ۱۹۶۲)؛ یادداشت‌های عینی (۱۹۴۰ـ۱۹۵۴)؛ مرگ سودخور (۱۹۳۹).