فلات، دوران پیش از تاریخ

فَلات، دوران پیش از تاریخ

اصطلاحی در ادبیات باستان‌شناسی ایران. این اصطلاح را یوسف مجیدزاده برای تعیین گاه‌نگاری و سیر تکامل اجتماعی جوامع و فرهنگ‌های پیش از تاریخ فَلات مرکزی ایران به کاربرده است. فلات مرکزی ایران اصطلاح دیگری است که باستان‌شناسان دانشگاه تهران در دهۀ 1350ش برای اشاره به دشت‌های قزوین، تهران، ساوه، ری و ورامین، قم، سمنان و دامنه‌های کرکس و البرز و دشت گُرگان به کار می‌بردند. فلات مرکزی ایران جغرافیایی است میان آذربایجان، اصفهان، خُراسان و کوهپایه‌های البرز جنوبی. دوران پیش از تاریخ فلات به شش دوره تقسیم می‌شود: 1. دورِ ‌شکل‌گیری فلات که عصر نوسنگی آغازین است و حدود 7000 تا 6000 پ‌م قدمت دارد. 2. دورِ ‌فلات عتیق که شاخص آن روستای نوسنگی جدید تپه زاغه در دشت قزوین است؛ با قدمت حدود 6000 تا 5500 پ‌م. 3. دورِ ‌فلات قدیم، یا همان دورِ ‌فرهنگی چشمه علی ری؛ با قدمت حدود 5500 تا 4500 پ‌م. 4. دورِ ‌فلات میانی، یا همان دورۀ سیلک (دورۀ سوم تپۀ سیلک) با قدمت حدود 4500 تا 3500 پ‌م. 5. دورِ ‌فلات جدید که اوایل هزارۀ چهارم پ‌م آغاز شده و تا آستانۀ نگارش و شهرنشینی ادامه می‌یافته. شاخص فرهنگ‌های دورۀ فلات جدید، دورۀ چهارم تپۀ سیلک کاشان است. قدمت فلات جدید حدود 3500 تا 3000 پ‌م است و پس از آن عصر مفرغ آغاز می‌شود. اصطلاح دوران پیش از تاریخی فلات بر پایۀ کاوش‌ها و پژوهش‌های جدید باستان‌شناختی دانشگاه تهران در آغاز دهۀ 1380ش با انتقاد جدی مواجه شد و همراه با اصطلاح فلات مرکزی مورد بازنگری قرار گرفت. دکتر حَسَن طَلایی اصطلاح شمال مرکزی ایران را به جای فلات مرکزی پیشنهاد کرده است.