ماده تاریخ
مادّه تاریخ
ساختن ترکیب، جمله یا عبارتی که جمع حروف آن به حساب ابجد یا حساب جُمَّل مطابق با تاریخ حادثۀ مهمی باشد. معمولاً چنین ترکیبی را در قسمتی از شعر می‌گنجاندند. هر حادثۀ مهم تاریخی مانند مرگ یک پادشاه یا شخصیتی مهم، تاریخ جلوس یا پایان سلطنت یک پادشاه، فتح یک شهر، و غیره می‌تواند موضوع یک ماده تاریخ باشد. گاه ماده تاریخ مرگ اشخاص بر سنگ قبر ایشان نیز حکاکی می‌شد. جز این‌ها تاریخ تأسیس یا بنای یک عمارت یا مسجد نیز می‌توانست به‌صورت مادّه تاریخ بر سردر آن عمارت نصب گردد. علاوه‌بر ماده تاریخ‌هایی که در مرگ شاعران و بزرگان سروده شده است، از ماده تاریخ‌های معروف می‌توان به ماده تاریخ «عدل مظفّر» برای تأسیس مجلس شورای ملی به فرمان مظفرالدین‌شاه در تاریخ ۱۳۲۴ق اشاره کرد. ماده تاریخ مرگ حافظ نیز «خاک مصلّی» (۷۹۱ق) در قطعۀ زیرآمده است: چراغ اهل دانش خواجه حافظ/که شمعی بود از نور تجلّی/چو در خاکِ مصلّی یافت منزل/بجو تاریخش از «خاک مصلّی».