ماری، شهر باستانی
ماری، شهر باستانی (Mari)
(تَل حَریری[۱] کنونی) شهری باستانی در ساحل راست رود فُرات، حدود ۲۵کیلومتری شمال مرز عراق، در سوریه. از اوایل هزارۀ سوم پ‌م مسکونی بود؛ اما در دورۀ سلوکیان[۲] (ح ۳۰۰ـ۱۵۰پ‌م) به دهکده‌ای کوچک تبدیل گردید. کاوش‌ها به کشف کاخ زیم ریلیم[۳] از هزارۀ دوم پ‌م، شامل شمار زیادی دیوارنگاره (که اکنون در موزۀ حلب[۴] و لوور[۵] قرار دارند) و حدود ۲۵هزار لوح میخی انجامید. در این لوح‌ها اطلاعات ارزشمندی از سیاست بین‌المللی، تشکیلات اجتماعی و گروه‌های بیابان‌گرد دوران حَمورابی[۶] (۱۷۹۲ـ۱۷۵۰پ‌م) وجود دارد. در اوایل دورۀ سلسله‌ها[۷] (ح ۲۸۰۰ـ۲۴۰۰پ‌م)، فرهنگ ماری را تقریباً از فرهنگ بِینُ‌النَّهرین جنوبی نمی‌توان تشخیص داد، و سلسله‌ای از پادشاهان آن، جزو فهرست شاهان سومر[۸] بودند. تا حدود ۱۸۵۰پ‌م سلسله‌ای از عموریان[۹] بومی بر آن سرزمین حکمرانی می‌کردند؛ پس از آن با سرزمین آشور ادغام شد. در حدود ۱۷۸۰پ‌م یکی از پسران زیم ریلیم، فرمانروای پیشین، آن را بازپس گرفت؛ اما حَمورابی، پادشاه بابِل[۱۰]، (۱۷۵۹پ‌م) آن را تصرف کرد. پس از آن، از مدارک بسیار اندک چنین بر‌می‌آید که دیگر ماری هرگز به اهمیت سیاسی واقعی دست نیافت، هر چند که در هزارۀ اول پ‌م پایگاه یک فرماندار آشوری بود.