مالک بن انس (مدینه ۹۳ـ۱۷۹ق)

مالِک بن اَنَس (مدینه ۹۳ـ۱۷۹ق)

مالک بن انس
زادروز	مدینه ۹۳ق
درگذشت	۱۷۹ق
محل زندگی	عراق
ملیت	عرب
شغل و تخصص اصلی	فقیه
شغل و تخصص های دیگر	محدث
آثار	موطا
گروه مقاله	دین اسلام

فقیه، محدث و پیشوای مذهب فقهی مالکی. بنابر مشهور، او عرب خالص یمنی بود. با آن‌که در زمان او مسافرت‌کردن برای تحصیل علم، به‌ویژه حدیث، شایع بود، هیچ مسافرتی از او نقل نشده است. تحصیلاتش را در مدینه نزد کسانی چون ابن‌شهاب زهری ( ـ۱۲۴ق)، ربیعة بن عبدالرحمان معروف به ربیعةالرأی ( ـ۱۳۶ق)، نافع مولی عبدالله بن عمر ( ـ۱۲۰ق) و به‌ویژه ابوبکر عبدالله بن یزید معروف به ابن هرمز ( ـ۱۴۸ق) به پایان رساند. از اساتید مالک، امام صادق‌(ع) را نیز می‌توان نام برد. او برای خود در مسجد نبوی کرسی تدریس و افتا برقرار کرده، و در فتوا و سیاست بسیار محتاط بود و کمتر به رأی می‌پرداخت. منابع فقه مالک عبارت بود از کتاب، سنت، اجماع، عمل اهل مدینه، قیاس و استحسان. حیات او که هم‌زمان با قیام عباسیان بود، از فعالیت سیاسی خالی است. پس از روی کارآمدن عباسیان در قیام محمد بن عبدالله ( ـ۱۴۵ق) معروف به نفس زکیه، که استادش ابن هرمز نیز در آن شرکت داشت، جز پاسخ به استفتای اهل مدینه، دربارۀ جواز شکستن بیعت منصور عباسی، دخالت دیگر نداشت و بدین‌سبب و یا به اسباب دیگری که روشن نیست، جعفر بن سلیمان، والی وقت مدینه، پس از شکست نفس زکیه بر او شلاق زد. با این حال، خلفای عباسی سعی در رعایت حرمت مالک داشتند. حتی از او خواستند تا برای ایجاد وحدت رویۀ فقهی و قضایی در حدود خلافت اسلامی کتابی تدوین کند و از سوی خلافت همان کتاب، مرجع اخذ فتوا و مستند قضاوت قضات اعلام شود، ولی مالک از این کار ابا داشت. وی کتاب مُوَطّأ را در دَه سال تدوین کرد؛ از این کتاب که از قدیمی‌ترین کتاب‌های فقهی است، روایت‌های مختلفی وجود دارد. ابوالحسن دارقطنی در این‌باره کتابی با نام اختلاف الموطّآت نوشته است. مالک پس از مرگ در قبرستان بقیع در مدینه دفن شد.