محمودشاه درانی (۱۲۴۴ق)
محمودشاه دُرّانی (۱۲۴۴ق)
از پادشاهان سدوزایی افغان (حک ۱۲۱۶-۱۲۴۴ق). او دومین پسر تیمورشاه درّانی و در زمان وفات پدر و جلوس برادرش ـ زمان شاه ـ حاکم هرات بود. هنگامی که زمان‌شاه در پنجاب اقامت داشت، سر به شورش برداشت، اما با بازگشت سریع زمان‌شاه شکست خورد و هرات را نیز از کف داد. شهزاده محمود نیز از افغانستان گریخت و به دربار فتحعلی‌شاه قاجار پناه برد. با پیوستن بارکزاییان به محمود، وی قندهار را تصرف کرد و سپس عازم تسخیر کابل شد و با کمک و حمایت درانیان قندهاری، کابل را فتح کرد و بدین ترتیب دورۀ اول سلطنت محمودشاه شروع شد. او به پاس خدمات بارکزاییان، مناصب مهم مملکتی را میان آنان تقسیم کرد و فتح‌خان را وزیر اعظم ساخت. شورش غلجاییان افغان و نیز درگیری شیعیان و سنیان در کابل به ضعف حکومت شاه‌محمود منتهی و موجب سقوط کابل به‌دست شهزاده شجاع‌الملک برادر دیگر محمود شد. با زندانی شدن شاه محمود، دورۀ اول حکومت وی پایان یافت. محمود پس از چند سال با فرار از زندان، به فراه نزد پدرش کامران میرزا رفت و تلاش‌هایش را برای کسب تاج و تخت کابل از سر گرفت. او ابتدا قندهار را به تصرف درآورد و کمی بعد کابل را نیز اشغال کرد و سرانجام با پیوستن سپاهیان شجاع‌الملک به شاه‌محمود، دورۀ دوم سلطنت او شروع شد. با این حال دورۀ واقعی اقتدار شاه‌محمود در دورۀ دوم سلطنت بیشتر محدود به قندهار و کابل بود. پس از آن شاه‌محمود با کمک فتح‌خان، هرات را نیز تصرف کرد. بروز شهامت و شجاعت وزیر فتح‌خان در جنگ هرات، رشک و حسد برادران شاه را برانگیخت. تعدی به حرم شاهی در هرات از سوی دوست محمدخان برادر فتح‌خان، بهانۀ خوبی به دست بدخواهان وی داد و کامران میرزا وزیر را از دو چشم کور کرد. با این عمل رابطۀ دو دودمان سدوزایی و بارکزایی به تیرگی گرایید و کشور را آشوب فرا گرفت. جنگ و درگیری و ناتوانی شاه، سقوط دولت شاه‌محمود سدوزایی را نزدیک کرد و سرانجام در ۱۲۳۶ق از نیروهای دوست محمدخان، برادر وزیر فتح‌خان، در ناحیۀ هندگی واقع در نزدیکی کابل شکست خورد. شاه‌محمود پس از این شکست، خود را به هرات رساند و به حکومت آن‌جا بسنده کرد و سرانجام در همان‌جا درگذشت.