مفاتیح الغیب (فخر رازی)
مَفاتیحُ‌الغیب (۲)
(یا: تفسیر کبیر) تألیف امام فخر رازی، کتابی به عربی در تفسیر قرآن کریم بر وفق مذهب اهل سنت (اشعری) و فقه شافعی. بارزترین جنبۀ آن نقل و نقد آرای معتزله و ارزیابی آرای دیگر فرقه‌ها، به‌ویژه کرّامیه است. مهم‌ترین ویژگی‌های این تفسیر را می‌توان چنین برشمرد: ۱. بسیار مفصل است و چون مؤلف خود شافعی است، ابتدا آرای امام شافعی را مطرح می‌کند و سپس به نقل و نقد آرای مخالفان می‌پردازد؛ ۲. استطراد و بحث‌های فرعی در زمینه‌های مختلف ازجمله فقه، فلسفه، عرفان و علوم بلاغی در آن بسیار است؛ ۳. بیشتر مطالب آن جدلی و ردیه‌وار است (به‌خصوص در مورد معتزله)؛ ۴. نظرگاه آن با همۀ اشعری‌گری مؤلف، عقلی‌ـ‌استدلالی است، ولی به احادیث نیز توجه دارد؛ ۵. شأن نزول یا اسباب نزول را در هر مورد یاد می‌کند؛ ۶. به نام گویندگان آرا و اقوال تصریح می‌کند. برخی تفسیرپژوهان معتقدند که فخررازی تفسیر خود را به اتمام نرسانده است. قوی‌ترین نظریه این است که تا سورۀ فتح را خود نگاشته است و بقیه را شاگردانش ادامه داده‌اند؛ اما با توجه به یک‌دستی مطالب تفسیر، این احتمال نیز می‌رود که او خود تفسیرش را کامل کرده باشد.