مهیاوه
(Sauce) Mahyawa
از سس‌های مورد استفاده در مناطق جنوبی ایران، به‌ویژه در استان هرمزگان و نواحی جنوبی استان فارس. کلمۀ مَهیاوه و شکل‌های دیگر آن (چون مَهوه، مَهویه) شکل محلی ترکیب دو کلمۀ ماهی و آب است. در آشپزی مناطق جنوبی کاربردهای مختلفی دارد؛ از جمله آن را در وعده‌های غذایی به عنوان چاشنی روی نان می‌مالند یا نان را در ظرف آن می‌زنند و می‌خورند یا هنگام پخت نان به عنوان چاشنی روی نان می‌مالند. برای استفاده از مهیاوه به عنوان غذا، چند قاشق از آن را با روغن مایع و مقداری روغن رقیق کرده و با نان می‌خورند. مهیاوه به دلیل طعم نامطبوع و تندی و شوری زیاد، در مصرف‌های نخست به مذاق کسی که آن را تناول می‌کند ناخوشایند است. این محصول غذایی جز به صورت خانگی به صورت بسته‌بندی‌های صنعتی نیز تولید و عرضه می‌شود.
مواد اولیه (برای تهیۀ حدود 500 گرم)
- ماهی ساردینِ خشک شده: 500 گرم
- تخم گشنیز: 200 گرم
- پوست نارنج خشک شده: 6 برگه
- خردل: 500 گرم
- رازیانه: 200 گرم
- نمک
طرز تهیه
ماهی‌ها را که سرشان از تنه جدا شده نیم‌ساعت در آب می‌خیسانند، بعد شسته و درون آبکش می‌ریزند تا آب آن گرفته شود. سپس آنها را در دبۀ پلاستیکی ریخته، نمک روی آن می‌پاشند و تا جایی که روی ماهی‌ها کاملاً پوشیده شود روی آن آب‌جوش می‌ریزند و با قاشق چوبی هم می‌زنند تا نمک در آب حل شود. درِ ظرف را با پارچه می‌پوشانند و به مدت ۳ هفته در آفتاب می‌گذارند. پس از ۳ هفته ماهی‌ها را در ظرفی می‌ریزند، با دست له کرده و از آبکش رد می‌کنند تا تفالۀ آنها جدا شود. خردل را تمیز کرده، شسته و روی پارچه پهن می‌کنند و سپس روی آن نمک می‌پاشند. رازیانه و تخم گشنیز را هم جداگانه می‌شویند و روی پارچه‌های دیگری پهن می‌کنند، نمک می‌پاشند و می‌گذارند تا خشک شوند. ادویه‌ها را پس از خشک شدن درون تابه می‌ریزند و روی آتش بو می‌دهند؛ سپس آنها را می‌کوبند و با آبی که از ماهی گرفته‌اند مخلوط می‌کنند. مایع مخلوط شده تا همین‌جا به عنوان مهیاوه قابل استفاده است، اما گاه پس از آن، آنچه را که مخلوط کرده‌اند دوباره در دبه می‌ریزند و پوست نارنج‌ها را به آن اضافه می‌کنند و در ظرف را می‌بندند، سپس به مدت ۳ هفته در مقابل آفتاب می‌گذارند و روزی ۲ بار با قاشق چوبی هم می‌زنند تا در پایان این دوره مایع به شکل خمیر درآید.