مه‌لقا ملاح
مه‌لقا ملاح (نوکنده ۳۱ شهریور ۱۲۹۶ش- ۱۷ آبان ۱۴۰۰ش)
| مه‌لقا ملاح | |
|---|---|
| زادروز |
نوکنده ۳۱ شهریور ۱۲۹۶ش |
| درگذشت | ۱۷ آبان ۱۴۰۰ش |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات و محل تحصیل | دانش‌آموختۀ دورۀ دکتری علوم اجتماعی- دانشگاه سوربون |
| شغل و تخصص اصلی | کتابدار |
| شغل و تخصص های دیگر | فعال محیط زیست |
| گروه مقاله | علم کتابداری و کتاب |
| خویشاوندان سرشناس | بی‌بی خانم استرآبادی (مادربزرگ)؛ خدیجه افضل وزیری (مادر)؛ علینقی وزیری و حسنعلی وزیری (دایی)؛ حسینعلی ملاح (برادر) |
بانوی کتابدار و فعال محیط زیست ایرانی. نوۀ دختری بی‌بی خانم استرآبادی و دختر خدیجه افضل وزیری (هردو از نخستین زنان روزنامه‌نگار و فعال در زمینۀ حقوق و مسائل زنان ایران) بود. علاوه بر این تعدادی از خویشاوندان نزدیکش از زمان بی‌بی خانم استرآبادی به بعد از بزرگان فرهنگ و هنر ایران بوده‌اند؛ دایی‌اش، علینقی وزیری، از مهم‌ترین چهره‌های موسیقی اصیل ایرانی و دایی دیگرش، حسنعلی وزیری، از نقاشان و مجسمه‌سازان سرآمد زمان خود بود. جز این افراد، حسینعلی ملاح، یکی از برادران مه‌لقا، موسیقیدانی برجسته و خواهرش، مهرانگیز نیز روزنامه‌نگار و هنرمند بودند.
مه‌لقا ملاح هنگامی که پدر و مادرش با کاروان برای زیارت به مشهد می‌رفتند، در یک کاروانسرای عباسیِ بین راه به دنیا آمد. پدر مه‌لقا، آقابزرگ ملاح، به دلیل داشتن مناصب دولتی در شهرهای مختلف ساکن می‌شد. به همین دلیل مه‌لقا در شهرهای مختلفی چون مشهد، قوچان، اصفهان، دامغان، همدان و کرمانشاه تحصیل کرد. او بعد از گذراندن دوره‌های فلسفه و علوم تربیتی و جامعه‌شناسی در دانشگاه تهران، برای ادامهٔ تحصیل به پاریس رفت و در سوربون علوم اجتماعی خواند ولی با وجود ارائۀ رسالۀ دکتری موفق به اخذ مدرک نشد. ملاح در فرانسه دورهٔ کتابداری را نیز در کتابخانۀ ملی فرانسه گذراند و در بازگشت به ایران در کتابخانۀ دانشگاه تهران مشغول کار شد. بعد از مدتی، با ارائۀ شیوه‌ای نوین برای ادارۀ کتابخانه‌ها، در سال ۱۳۴۷ به ریاست کتابخانهٔ موسسهٔ تحقیقات روان‌شناسی دانشگاه تهران برگزیده شد.
مه‌لقا ملاح در سال ۱۳۷۳ پس از بازنشستگی از خدمات دولتی، با مشارکت همسرش و چند استاد دانشگاه سازمان غیر دولتی «جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست» را بنیان گذاشت. وی دو دهۀ آخر عمرش را در این سازمان صرف آموزش زنان خانه‌دار و معلمان مدارس برای آشنایی با محیط زیست و ضرورت حفظ سرزمین کرد. او موفق شد شعبات «جمعیت» را در ۱۶ استان کشور هم گسترش دهد. از ملاح چند مقاله نیز دربارۀ آلودگی محیط زیست و شیوۀ مبارزه با آن در نشریات کشور (از جمله روزنامۀ همشهری) به چاپ رسیده است. رخشان بنی‌اعتماد فیلم مستند همه درختان من را دربارۀ زندگی ملاح ساخته است.
مه‌لقا ملاح که به «مادر محیط زیست ایران» معروف بود، براثر کهولت سن درگذشت.