نوح سامانی اول
نوح سامانی اول ( ـ۳۴۳ق)
(یا: ابومحمد نوح بن نصر سامانی) ملقب به امیرحمید، چهارمین امیر (حک: ۳۳۱ـ۳۴۳ق) سلسلۀ سامانیان. وی بهجای پدرش نصر دوم به امارت نشست و خلیفه متقی برای او عهد امارت فرستاد. نوح برای جلب رضایت اهل تسنن، پیروان اسماعیلیه را سرکوب کرد و وزارت را به فقیه حنفی، ابوالفضل سُلَمی مَروَزی معروف به حاکم جلیل، سپرد و در کارها به رأی او فرمان می‌راند. اما براثر سوءتدبیر و ناآشنایی حاکم جلیل به سیاست، خزانه تهی و درباریان و لشکریان ناراضی شدند. وی پس از مدتی، ابوعلی چغانی سپهسالار، خراسان را عزل و ابراهیم سیمجوری را بهجای او تعیین کرد. این امر خراسان را دستخوش ناآرامی ساخت و ابوعلی سر به شورش برداشت و بخارا را گرفت و در آن‌جا نخست ابراهیم سامانی، عموی نوح، و سپس به ابوجعفر سامانی، برادر نوح، را به امارت برکشید. نوح پس از کوشش بسیار بر او فائق آمد. از سوی دیگر، حاکم جلیل، احمد بن حَمّویه، از امرای سپاه، را متهم به تحریک لشکریان کرد و امیرنوح را به‌قتل وی واداشت (۳۳۵ق). درپی آن، لشکریان که حاکم جلیل را مسبب آشفتگی اوضاع می‌دانستند، تسلیم وی را از نوح خواستند و او را کشتند. پس از آن امیرنوح مقام سپهسالاری خراسان را به منصور بن قراتکین داد. در ۳۳۶ق محمد بن عبدالرزاق طوسی بر‌ضد امیر نوح عصیان کرد که منصور بن قراتکین او را شکست داد و سرانجام نوح وی را عفو کرد (۳۳۸ق). سال‌های بعدی امارت نوح به کشمکش با آل‌بویه گذشت و منصور بن قراتکین بر ری و اصفهان مسلط شد و تا کرمانشاه پیش رفت. وی در ۳۴۰ق مرد و امیرنوح، ابوعلی چغانی را بار دیگر بهجای او گمارد، اما باز وی را به‌‌اتهام سستی در جنگ با رکن‌الدین دیلمی برکنار کرد و مقامش را به ابوسعید فرغانی داد. امارت نوح آغاز انحطاط سامانیان است.