هاشمی رفسنجانی، اکبر (رفسنجان ۱۳۱۳- 1395ش)

اکبر هاشمی رفسنجانی;
زادروز	رفسنجان، ۳ شهریور ۱۳۱۳;
درگذشت	تهران، ۱۹ دی ۱۳۹۵ش
ملیت	ایرانی
تحصیلات و محل تحصیل	علوم دینی، قم
شغل و تخصص اصلی	رجل سیاسی
آثار	ترجمۀ سرگذشت فلسطین یا کارنامۀ سیاه استعمار (اثر اکرم زعتیر)؛ امیرکبیر یا قهرمان مبارزه با استعمار؛ تفسیر راهنما؛ دوران مبارزه؛ جهان در عصر بعثت
گروه مقاله	تاریخ ایران

هاشمی رفسنجانی، اکبر (رفسنجان، ۳ شهریور ۱۳۱۳- تهران، ۱۹ دی ۱۳۹۵ش)

رجل سیاسی ایرانی، عضو شورای انقلاب، رئیس‌جمهور و رئیس مجلس شورای اسلامی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، و رئیس مجلس خبرگان رهبری. پس از آموزش‌های ابتدایی، به قم رفت و به تحصیل علوم دینی پرداخت. در جوانی به سلک یاران امام خمینی (ره) درآمد و مبارزات خود را با رهبری ایشان علیه رژیم پهلوی آغاز کرد. هم‌زمان با تحصیل در حوزه، در مساجد و مراکز فرهنگی تهران و شهرهای مختلف به ایراد سخنرانی و افشاگری علیه رژیم پرداخت و بارها بازداشت، زندانی و شکنجه شد. وی با اغلب گروه‌های سیاسی و مبارزان داخلی و خارجی رابطه داشت، و در دهۀ ۱۳۵۰ش به مبارزان مذهبی کمک مالی می‌رساند. در ۱۳۵۴ بار دیگر دستگیر و به حبس طولانی مدت محکوم شد. در زندان به‌همراه آیت‌الله منتظری، اساسنامۀ تشکیل جامعۀ روحانیت مبارز را تهیه کرد. با اوج‌گیری انقلاب اسلامی، در پاییز ۱۳۵۷ از زندان رهایی یافت و بلافاصله به عضویت شورای انقلاب اسلامی برگزیده شد. پس از پیروزی انقلاب، به‌همراه آیات بهشتی، باهنر، خامنه‌ای و موسوی اردبیلی حزب جمهوری اسلامی را تأسیس کرد و اندکی بعد به نمایندگی شورای انقلاب در وزارت کشور منصوب شد. سپس، با کنار رفتن دولت موقت، سرپرستی وزارت کشور را به عهده گرفت. در ۱۳۵۸ توسط اعضای گروه تروریستی فرقان مورد سوء قصد قرار گرفت، اما جان سالم به در برد. با افتتاح نخستین دورۀ مجلس شورای اسلامی در اردیبهشت ۱۳۵۹، به ریاست مجلس برگزیده شد (تا ۱۳۶۷). در ۱۳۶۷ از سوی امام خمینی (ره) به عضویت شورای بازنگری قانون اساسی درآمد. این شورا پست نخست‌وزیری را حذف و اختیارات آن را به رئیس‌جمهور تفویض کرد. پس از ارتحال امام و انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای، رئیس‌جمهور وقت، به رهبری انقلاب، هاشمی با رأی مردم به ریاست‌جمهوری رسید. پس از جنگ عراق علیه ایران، وی با تشکیل کابینه‌ای با هدف بازسازی و سازندگی کشور، طی هشت سال تغییراتی اساسی در مشی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور پدید آورد. وی در ۱۳۷۶ جای خود را در ریاست‌جمهوری به سیّد محمد خاتمی داد، و خود به ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزیده شد و حوزۀ فعالیت و قدرت این مجمع را وسیع‌تر کرد. هاشمی در سال دوم دورۀ اصلاحات (۱۳۷۷ـ۱۳۷۸) با انتقاد جمعی از روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی موسوم به چپ سیاسی روبه رو شد که به استعفای او در انتخابات مجلس ششم انجامید. پس از پایان دورۀ اصلاحات خاتمی، وی بار دیگر به صحنۀ انتخابات ریاست جمهوری بازگشت، اما این بار عرصه را به رقیبش محمود احمدی‌نژاد واگذار کرد. هاشمی در ۱۳۸۵ با رأی مردم تهران به مجلس خبرگان رهبری راه یافت، و در شهریور ۱۳۸۶، پس از درگذشت آیت‌الله مشکینی، به ریاست این مجلس انتخاب شد. ازجمله آثار اوست: ترجمۀ سرگذشت فلسطین یا کارنامۀ سیاه استعمار (اثر اکرم زعتیر)؛ امیرکبیر یا قهرمان مبارزه با استعمار؛ تفسیر راهنما؛ دوران مبارزه؛ جهان در عصر بعثت. خاطرات و یادداشت‌های روزانۀ وی نیز که از ۱۳۵۸ در حال انتشار است، از اسناد مهم دورۀ انقلاب اسلامی به‌شمار می‌رود.