هاییتی
هائیتی (Haiti)
| هاییتی | |
|---|---|
| نام فارسی | هائیتی |
| نام لاتین | Haiti |
| نظام سیاسی | جمهوری چندحزبی با دو مجلس قانون‌گذاری |
| جمعیت | ۱۰,۰۸۵,۲۱۴ نفر |
| موقعیت | حاشیۀ شرقی دریای کارائیب |
| پایتخت | پورتوپرنس |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | ۳۶۳.۴ |
| رشد سالانه (درصد) | ۱.۵ |
| شهرهای اصلی | پورتوپرنس، گونائیو، کیپ‌هیشن، ژرمی و ژاکمل |
| زبان | فرانسوی و کرئول |
| دین | مسیحیت |
| مساحت (کیلومتر مربع) | ۲۷,۷۵۰ |
موقعیت. جمهوری هائیتی در بخش غربی جزیرۀ بزرگ هیسپانیولا[۱]، در حاشیۀ شرقی دریای کارائیب[۲] و در شرق کوبا قرار دارد. مساحت این کشور ۲۷,۷۵۰ کیلومتر مربع، و پایتخت آن شهر پورتوپرنس[۳] است.
سیمای طبیعی. کشور هائیتی که حدود یک‌سوم از جزیرۀ هیسپانیولا را شامل می‌شود، از شمال به اقیانوس اطلس، از شرق به کشور دومینیکن و از جنوب و غرب به دریای کارائیب محدود است. تنگه یا گذرگاه آبی ویندوارد[۴] در شمال غربی، آن را از کوبا جدا می‌کند و خلیج گوناوه[۵] بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بریدگی ساحل غربی آن است. شبه‌جزیرۀ دراز و باریک تیبورون[۶] خلیج مزبور را از جنوب محدود می‌کند و جزیره گوناوه[۷] با مساحت ۷۴۳ کیلومتر مربع در میان آب‌های آن جای دارد. ساحل شمالی خلیج گوناوه را شبه‌جزیرۀ نسبتاً طویل دیگری محدود کرده و جزیرۀ تورتوگا[۸] با درازای ۴۰ کیلومتر، در دوراب[۹]های ساحل شمالی آن جای گرفته است. کشور هائیتی سرزمینی کوهستانی است و دو رشته‌کوه شمالی و جنوبی که تا انتهای شبه‌جزیره‌های بالا گسترده‌اند، بخش مرکزی کشور را در میان گرفته و رودخانه‌های آرتیبونیت[۱۰]، لتروآ[۱۱] و چند رود کوچک دیگر آن را مشروب می‌کنند. رشته‌کوه‌های شمالی[۱۲] در دنبالۀ کوردیرای مرکزیِ جمهوری دومینیکن قرار دارند و رشته‌ارتفاعات جنوبی، بلند‌ترین نقطۀ کشور، کوه لا سل[۱۳] با ارتفاع ۲,۶۸۰ متر را در انتهای شرقی خود جای داده است. درون‌بوم[۱۴] هائیتی را تپه‌ماهورهایی فراگرفته که تا کرانه‌های غربی خلیج گوناوه امتداد دارند. رشته‌ارتفاعات شمالی و جنوبی نیز به‌سان دیوار بلندی از نفوذ رطوبت و باد‌های خنک‌کنندۀ دریایی به درون‌بوم کشور جلوگیری کرده و بخش‌هایی از آن را به بیابان‌های خشک بدون گیاه مبدل ساخته‌اند. کشور هائیتی از نه استان (دپارتمان) تشکیل شده و مهم‌ترین شهرهای آن عبارت‌‌اند از پورتوپرنس، گونائیو[۱۵]، کیپ‌هیشن[۱۶] (کاپ‌هائیتین)، ژرمی[۱۷]، و ژاکمل[۱۸]. اقلیم این کشور خیلی گرم و تغییرات دما و متغیّربودن میزان بارندگی از ویژگی‌های اقلیمی آن است. فصل بارندگی آن از فروردین تا خرداد و نیز از مرداد تا آبان است و طوفان‌های تندری[۱۹] و توفندهای[۲۰] ویرانگر این سرزمین را به‌شدت تهدید می‌کنند. میانگین دمای سالانۀ پورتوپرنس در دی‌ماه ۲۵ درجۀ سانتی‌گراد، در تیرماه ۲۹ درجۀ سانتی‌گراد و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۱,۳۲۱ میلی‌متر است.
اقتصاد. بیشتر مردم هائیتی به کشاورزی اشتغال دارند و قهوه و نیشکر جزو اقلام صادراتی آن است. منابع زیرزمینی هائیتی به بوکسیت، مس، و بعضی فلزات دیگر منحصر است و پایان‌یافتن ذخایر بوکسیت در دهۀ ۱۹۷۰، ضربۀ مهلکی بر اقتصاد ناتوان این کشور وارد کرده است. کشور هائیتی از نظر تولید نیروی الکتریسیته در تنگنا قرار دارد و توان تولید آن از چهار ساعت در روز تجاوز نمی‌کند. صنعت هائیتی عمدتاً بر مونتاژ قطعاتی استوار است که از خارج وارد می‌شوند و اسباب‌بازی، وسایل ورزشی، پوشاک، ابزارهای الکتریکی و الکترونیکی، صابون، مواد شیمیایی، رنگ، و کفش را شامل می‌شوند.
حکومت و سیاست. نظام حاکم بر کشور هائیتی، جمهوری چندحزبی با دو مجلس قانون‌گذاری است. مجلس نمایندگان هائیتی از ۸۳ نماینده و مجلس سنای آن از ۲۷ سناتور تشکیل شده است. نمایندگان این دو مجلس و رئیس‌جمهور، که مسئولیت اجرایی نیز دارد، برای پنج سال انتخاب می‌شوند.
مردم و تاریخ. جمعیت کشور هائیتی ۱۰,۰۸۵,۲۱۴ نفر است (۲۰۱۰) و تراکم نسبی آن به ۳۶۳.۴ نفر در هر کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۱.۵ درصد است و ۹۵ درصد از آنان را سیاهان افریقایی‌تبار تشکیل داده‌اند. در حدود ۹۶ درصد از این جمعیت مسیحی‌اند و ۶۲ درصد از آنان در روستاها به‌سر می‌برند. زبان رسمی هائیتی فرانسوی و کرئول[۲۱] است. آراواک[۲۲]ها نخستین ساکنان این سرزمین‌اند و اسپانیایی‌ها اولین اروپاییانی بوده‌اند که به این کشور وارد شدند. شیوع بیماری‌های ناشی از ورود اسپانیایی‌ها به این سرزمین و آمیزش آنان با بومیان و بهره‌کشی توان‌فرسا از آنان، آراواکها را به نابودی کشاند. پس از اسپانیایی‌ها، فرانسوی‌ها و انگلیسی‌ها و اروپاییان دیگر، پای در میدان سنت دومینیک گذاردند (سنت دومینیک، نامی است که اسپانیایی‌ها به جزیرۀ هیسپانیولا داده بودند) و اختلاف و زدوخورد با اسپانیایی‌ها را آغاز کردند. جنگ‌های خونین اسپانیا و فرانسه به جداشدن بخش غربی جزیره و واگذاری آن به فرانسه منجر شد. فرانسوی‌ها در هائیتی کشتزارهای وسیع نیشکر ایجاد کردند و بدین‌ترتیب سرزمین مزبور به یکی از مهم‌ترین و پردرآمد‌ترین مستعمرات اروپایی‌ها در قارۀ امریکا مبدل شد. انقلاب فرانسه ساکنان هائیتی را نیز تحت تأثیر قرار داد و بردگان سیاه را به قیام علیه فرانسوی‌ها واداشت. این کشور در یکم ژانویۀ ۱۸۰۴ نخستین کشور امریکای لاتین بود که به استقلال رسید و در ۱۸۲۰ دارای حکومت جمهوری شد.