هرات، شهر (افغانستان)
هَرات، شهر (افغانستان)
| هرات، شهر (افغانستان) | |
|---|---|
| نام فارسی | هرات |
| کشور | افغانستان |
| ایالت | هرات |
| موقعیت | غرب افغانستان، کنار رودخانه هریرود |
| جمعیت | ۱۷۱,۵۰۰ نفر (۲۰۰۳) |
| تولیدات و صنایع مهم | کارگاه های نساجی، قالی بافی، و پشم ریسی |
| بناهای مهم | مزار خواجه عبدالله انصاری |
(نام باستانی: آریا) مرکز استان هرات و بزرگ‌ترین شهر در غرب افغانستان، کنار رودخانۀ هریرود، با ۱۷۱,۵۰۰ نفر جمعیت (۲۰۰۳). محل تلاقی خطوط مواصلاتی، و دارای کارگاه‌های نساجی، قالی‌بافی، و پشم‌ریسی است؛ میوه‌های خشک و آجیل نیز تولید می‌کند. عمدۀ ساکنان هرات را تاجیک‌ها تشکیل می‌دهند. در این شهر چندین اثر تاریخی از دوران گذشته باقی مانده است. نام هرات در کتیبه‌های باستانی ایران به‌صورت هَرَیْوَه و در کتاب شهرستان‌های ایرانشهر به‌صورت هراک و در ادبیات فارسی و عربی به‌صورت‌های هرا، هراه، هری، و هرو آمده است. این شهر پس از شکست پیروز، پادشاه ساسانی، به تصرف کادش‌ها، از قبایل هیاطله، درآمد. حکومت آنان تا دوران انوشیروان اول دوام آورد و پس از آن نیز حکومت هرات گه‌گاه در اختیار اخلاف آن خاندان قرار می‌گرفت. این شهر در ۶۹۵م ازجمله اسقف‌نشین‌های سریانی در شرق ایران بود. هرات به روایتی در ۱۸ق به‌دست احنف بن قیس تصرف شد و به روایت دیگر در ۳۳ق و پس از پیروزی عبدالله بن حازم بر سپاه ترکان به تصرف اعراب درآمد. پیش از خلافت معاویه از تصرف اعراب خارج شد و در ۴۱ق دوباره به دست قیس بن هیثم اشغال شد. روایت دیگر حاکی است که ربیع بن زیاد در ۵۱ق با مردم هرات صلح کرد. در زمان زیاد بن ابیه، حکومت هرات با نافع بن خالد طاحی بود. یزید بن مهلب در ۸۳ق دوستداران عبدالرحمان بن محمد بن اشعث را از هرات بیرون کرد. حمزۀ خارجی در اواخر دوران هارون‌الرشید هرات را تحت حکومت خود درآورد. این شهر پس از آن در قلمرو طاهریان و سپس صفاریان قرار گرفت. افراد احمد خجستانی در ۲۶۸ق رافع بن هرثمه، از سرداران دولت طاهریان، را به امارت برگزیدند و او در هرات و مرو، خطبه به نام محمد بن طاهر خواند. هرات در دوران غوریان شکوفا شد. مغولان آن را ویران کردند. شمس‌الدین کرت و جانشینانش بر آبادانی آن افزودند. این شهر پایتخت آل کرت بود. تیمور در ۷۸۲ق شهر هرات را تصرف کرد و آل کرت را برانداخت. شاهرخ و سلطان حسین بایقرا در عمران و آبادانی آن کوشیدند. این شهر در دوران این دو نفر مهد هنر و ادبیات بود و بسیاری از بناهای تاریخی هرات از دوران آنان باقی مانده است. شاه اسماعیل اول در ۹۱۳ق هرات را تصرف کرد و از آن پس تا انقراض صفویه کرسی ولایت خراسان بود. در ۹۳۰ دوباره به دست ازبکان افتاد و بار دیگر در ۹۳۴ به قلمرو ایران پیوست. در اواخر دولت شاه سلطان حسین صفوی به دست ابدالیان افتاد، اما نادرشاه آنان را برانداخت. هرات سرانجام در ۱۲۷۳ق، علی‌رغم پیروزی حسام‌السلطنه و تسلط ایران بر شهر هرات، با مداخلۀ نظامی دولت انگلیس و تصرّف بعضی نقاط در جنوب ایران برای همیشه از قلمرو ایران جدا شد. مزار خواجه عبدالله انصاری در دوکیلومتری شمال شرقی هرات است.