هراس

هَراس (phobia)
ترس شدید و مستمر از شیء، موقعیت یا فعالیتی خاص. بسیاری از بیماران به‌سبب این ترسِ حاد و مستمر، زندگی محدودی دارند. اضطراب این بیماران، معمولاً متناسب با واقعیت نیست، چرا که خود نیز از غیرمنطقی بودن ترس کاملاً آگاه‌اند. اضطراب ناشی از هراس فقط از این نظر با انواع دیگر اضطراب متفاوت است که دربارۀ شیء یا موقعیتی خاص روی می‌دهد. این اضطراب دارای نشانه‌های فیزیولوژیک مشخص، مانند ضربان سریع و کوبندۀ قلب، آشوب معده، تهوع، اسهال، تکرر ادرار، احساس خفگی، گل‌انداختن صورت، تعریق، لرزش، و احساس ضعف است. برخی از مبتلایان می‌توانند با این ترس‌ها مقابله کنند؛ با این ‌حال، عمدتاً از موقعیت‌ها یا اشیای ایجادکنندۀ این ترس اجتناب می‌کنند و این اجتناب غالباً آزادی شخص را محدود می‌کند. روان‌پزشکان سه نوعِ عمدۀ هراس را برشمرده‌اند؛ هراس‌های ساده که عبارت‌اند از ترس از اشیا، موقعیت‌ها یا حیواناتی خاص، مانند عنکبوت یا مار، فضاهای بسته و بلندی. نوع دوم گذر هراسی است یعنی ترس از فضاهای باز و مکان‌های عمومی مانند اتوبوس، قطار و مراکز خرید پرازدحام که فرار از آن‌ها دشوار به‌نظر می‌رسد. مبتلایان به این نوع هراس بیش از پیش از این موقعیت‌ها اجتناب می‌کنند و سرانجام خانه‌نشین می‌شوند. نوع سوم جمع هراسی (هراس اجتماعی)۲ است یعنی ترس از احمق جلوه‌کردن یا شرمنده‌شدن در موقعیت‌های عمومی. هراس‌های ساده، به‌ویژه ترس از برخی حیوانات، ممکن است در کودکی شروع شود و تا بزرگسالی ادامه یابد. هراس از مکان‌های باز در اواخر نوجوانی یا اوایل جوانی شروع می‌شود، و هراس اجتماعی بیشتر خاص نوجوانی است. گرچه هراس از مکان‌های باز بیشتر از دیگر هراس‌ها شخص را به فکر درمان می‌اندازد، به‌نظر نمی‌رسد از هراس‌های ساده شایع‌تر باشد. تقریباً پنج تا ده درصد مردم مبتلا به هراس‌اند. زن‌ها بیشتر از مردها به هراس ساده و هراس از مکان‌های باز مبتلا می‌شوند، اما پراکندگی هراس اجتماعی مشخص نیست. هراس از مکان‌های باز، هراس اجتماعی و هراس از حیوانات، زمینۀ خانوادگی دارد. فنون رفتاری در درمان هراس‌ها، ‌به‌ویژه در انواع ساده و اجتماعی، مؤثر بوده است؛ ازجمله روش حساسیت‌زدایی منظم یعنی رویاروسازی تدریجی شخص مبتلا با موقعیت‌ها و اشیائی که به منبع هراس شباهت بسیاری دارد. از دیگر روش‌های رفتار درمانی، درمان با مواجه‌سازی است که به تازگی ثابت شده از دیگر روش‌ها مؤثرتر است. در این فن بیمار را پی‌درپی با منبع یا شیءِ هراس‌آلود مواجه می‌کنند تا به بی‌خطر بودن آن پی‌ ببرد و ترس رفته‌رفته فروکش کند. از دیگر روش‌های درمانی، استفاده از داروهای ضد اضطراب است. داروهای ضدافسردگی نیز در درمان برخی هراس‌ها بی‌تأثیر نبوده‌اند.

 

---