وب 5
مقدمه
نام گذاری نسل‌های وب تا وب 5 پیش رفته است. پس از ظهور وب در سال 1989، مرزبندی نسل‌های وب بیشتر به دلیل ظهور یک فناوری یا کاربری مهم در وب بوده است. به طور نمونه وب 1 به وب "فقط خواندی" مشهور است. مرز بین وب 1 و وب 2، اضافه شدن امکان انتشار محتوا توسط کاربران در وب 2 است. اما مرز بین وب 3 و وب 4 چندان واضح نیست و به همین ترتیب تعریف مرز مشخص بین وب 4 و وب 5 دشوارتر است. در حقیقت از نظر متخصصین توسعه دهنده وب، قطار وب با سرعت زیادی در حال پیمودن مسیر نوآوری و رشد است و نام‌گذاری قسمت‌هایی از مسیر پیموده شده، بیشتر شبیه بخش‌بندی یک دفتر خاطرات قطور است. اما در عمل این بخش‌بندی، به درک نقش فناوری‌های تاثیرگذار در توسعه فناوری کمک می‌کند.
مرزهای وب 5
برای تعریف مرزهای وب 5 لازم است تا از دو دیدگاه کاربری و فناوری به آن نگاه شود. از دیدگاه فناوری، وب 5 ترکیبی از حضور بازیگران مختلف است. عوامل و شخصیت‌های هوشمندی که همانند انسان‌ها، نه تنها صدا را می‌شوند و چهره‌ها را تشخیص می‌دهند، بلکه احساسات را از لحن صدا و فرم صورت درک کرده و بر اساس آن تصمیم گرفته و به ارائه خدمت می‌پردازند. مفهوم هوشمندی از وب 3 شروع شده و یکی از ویژگی‌های اصلی وب 4، هوشمندی آن است اما خود واژه هوشمندی، تعریف بسیار گسترده‌ای دارد. اگر یک خانم در یک وب‌گاه خرید ثبتنام کرده باشد و هنگام ثبتنام جنسیت خود را نیز مشخص کرده باشد، زمانی که در این وب‌گاه کلمه کفش را جستجو می‌کند، اگر ابتدا کفش‌های زنانه نمایش داده شوند، یعنی وب‌گاه هوشمند است. هوشمندی از این مثال ساده شروع شده و تا مرزهایی فراتر از هوش انسان جلو می‌رود. همین وب‌گاه می‌تواند با تحلیل و یادگیری حالت‌های صورت کاربر خود و ترکیب آن با تجربه‌ها خرید قبلی، خود را به‌گونه‌ای تغییر دهد تا مناسب‌ترین حالت را با سلیقه کاربر داشته و تجربه خرید بهتری را ایجاد نماید. در وب 5، وب‌گاه متناسب با کاربر خود تا حد زیادی تغییر شکل می‌دهد. از منظر کاربری، شبکه وب 5 بسیار گسترده بوده و این شبکه از رایانه‌ها و تلفن‌های همراه فراتر رفته و بیش از پیش وارد جنبه‌های مختلف زندگی انسان‌ها می‌شود. بنابراین در همین جا، گونه‌های مختلفی از وب 5 متناسب با جنبه‌های مختلف زندگی شکل می‌گیرد. مدل وب 5 در مواردی همچون خرید، سلامت، سرگرمی، حمل و نقل و آموزش متفاوت بوده و سطح بلوغ وب در هر یک از این زمینه‌ها متفاوت خواهد بود. فناوری‌های خاص هر یک از این حوزه‌ها توسعه یافته و بازیگران جدیدی به شبکه اضافه می‌شوند. وب 5 برای افزایش هوشمندی خود از اینترنت اشیا سود برده و به وسایل خانه، ابزارهای پوشیدنی، حسگرهای سلامت، اتومبیل و دوربین‌های محیطی متصل می‌شود. سامانه‌های هوشمند نرم‌افزاری در شرکت‌های خدماتی و سازمان‌های دولتی، نقش موثری در وب 5 بر عهده خواهند داشت. اما با همه‌ی این اوصاف، گسترده شدن وب 5 را نمی‌توان مشخصه اصلی آن دانست!
قابلیت اعتماد و سنجش کارایی در وب 5
هر چند حضور بازیگران جدید در وب 5 مشهود است اما آنچه آنرا متمایز می‌کند، نحوه معروف شدن این بازیگران است. شخصیت‌های حقیقی، حقوقی و عوامل هوش‌مصنوعی زیادی در وب 5 حضور داشته و به ارائه اطلاعات می‌پردازند. اما وب 5 با استفاده از روش‌های هوشمند خود در سنجش قابلیت اعتماد و کارایی، امکان کسب شهرت را دشوار می‌کند. پیشنهاد خرید یک خانه، یک ماشین دست دوم، یک کولر، یک دوره آموزشی و یا یک تور تفریحی، در وب‌گاهی مورد توجه قرار می‌گیرد که بیشتر دقت، صداقت و هوشمندانه‌ترین تحلیل را ارائه نموده باشد. از منظر فلسفی، این هوشمندی وب 5 به گسترش اخلاق در وب منجر می‌شود که البته این رویکرد در بسیاری از موارد با سود و منفعت‌طلبی یک‌جانبه در تضاد بوده و مسئله را پیچیده‌تر می‌کند.
یک نمونه از وب 5
شبکه توسعه فناوری از اجزای مختلفی همچون فناوری‌ها، ارتباط بین فناوری‌ها، متخصصین و خبرگان و مراکز تحقیقاتی تشکیل می‌شود. در مدل وب 5 از شبکه توسعه فناوری، فناوری‌ها به‌طور شفاف معرفی شده، با روابطی محاسبه شده به یکدیگر متصل هستند و در زیست‌بومی پویا، از یکدیگر تاثیر گرفته و در روند توسعه و نوآوری، رشد می‌کنند. انسان‌ها در نقش خبرگان به مثابه روح در کالبد فناوری، حلول کرده و به فناوری حیات بخشیده و آن را جاری می‌سازند. نقش خبرگان در این شبکه کاملا شفاف بوده و در مراتب مختلفی از آشنایی، به‌کارگیری یا توسعه دهنده فناوری قرار می‌گیرند. این شبکه در شفاف سازی اجزای خود، هوشمند بوده و هر لحظه درک شفاف‌تری از اجزای خود پیدا می‌کند. عناصر مبهم در این شبکه به سرعت کم رنگ شده و عناصر شفاف در جایگاه درست خود قرار می‌گیرند. این شبکه دارای سه زیرساخت اصلی است. بستر ارتباطی این اجزا که می‌تواند شبکه اینترنت باشد، زبان ارتباطی که در شبکه توسعه فناوری وظیفه بیان ارتباط میان عناصر شبکه و تعامل آنها را برعهده دارد و قوانین و قواعدی که میزان ایفای نقش، اعتبار و کارایی هر یک از این اجزا را بررسی کرده و توسعه نظامند شبکه را فراهم می‌سازند. واقعیت میزان تخصص یک خبره، درصد همکاری وی با یک مرکز تحقیقاتی و توانایی واقعی یک مرکز تحقیقاتی در انجام به موقع و با کیفیت پروژه‌های تحقیقاتی در این شبکه محاسبه می‌شود. شکل 1، تصویری الگووار از گراف شبکه توسعه فناوری را نشان می‌دهد که در آن فناوری‌ها، خبرگان و مجموعه‌های توسعه فناوری به یکدیگر متصل شده‌اند. در نمونه واقعی، یال‌های این گراف، وزن‌دار و جهت‌دار هستند.
نتیجه گیری
روند توسعه فناوری نشان می‌دهد که سه عامل در ترکیب با یکدیگر توانسته‌اند مدلی کامل از یک شبکه پایدار را ارائه کنند. عامل اول زیرساخت ارتباطی است. منظور زیرساختی است که گره‌های شبکه در آن بتوانند به یکدیگر دسترسی داشته باشند. عامل دوم زبان تعامل است. در صورتی‌که تمام اجزای شبکه بتوانند با یک زبان مشترک ارتباط داشته‌باشند، سرعت رشد شبکه با شتاب زیادی افزایش می‌یابد. عامل سوم مدل سنجش عملکرد، قابلیت و شهرت است که آنرا مدل اعتماد می‌نامیم. عدم وجود مدل سنجش و عدم پایش شبکه، در مدت کوتاهی باعث بروز هرج و مرج در شبکه شده و با افزایش ریسک عملیاتی، اعضای شبکه به تدریج آنرا ترک می‌کنند. در وب، شبکه اینترنت نقش زیرساخت، زبان‌هایی همچون HTML و Java script نقش زبان مشترک بین همه کاربران و طراحی و پیاده‌سازی صحیح هر یک از این سه بخش، توسعه شبکه را به دنبال خواهد داشت. وب 5 مشتاق به شناخت دقیق‌تر بازیگران خود بوده و سعی می‌کند تا از شهرت عناصر مبهم جلوگیری کرده و نمودی شفاف از اجزای شبکه ارائه دهد. وب 5 در حیطه‌های مختلف زندگی انسان‌ها گسترش داشته و در هر حوزه، زیربنای تعامل عناصر آن حوزه خواهد بود. وب 5 یک تعریف و محدوده مشخص نداشته و با ترکیب دو متغیر، تعاریف مختلفی از آن ارائه می‌شود. متغیر اول حیطه‌های مختلف زندگی و متغیر دوم میزان گسترش وب در آن حیطه‌ها است. نسبت ورود وب در حیطه‌های مختلف کاملا متفاوت بوده و نباید همچون وب 1 یا وب 2، به دنبال تعریفی عملیاتی و جامعه گرایانه برای وب 5 باشیم. وب پنج، رویکردی استعاره‌گونه از شبکه‌هایی است که با استفاده از هوش‌مصنوعی، اجزای متفاوتی از دنیای واقعی را با دانایی بیشتری به یکدیگر متصل می‌کنند.
| نسل | ویژگی بارز |
|---|---|
| وب 1 | وب فقط خواندنی |
| وب 2 | وب خواندن و نوشتن |
| وب 3 | وب خواندن، نوشتن، اجرا کردن |
| وب 4 | وب یادگیرنده |
| وب 5 | شبکه‌های مختلفی مرکب از المان‌های مجازی و غیر مجازی |