پدیدارشناسی روح

پدیدارشناسی روح (Die Phanomenologie des Geistes)

کتابی در فلسفه، تألیف گئورگ ویلهلم فریدریش هگل، به زبان آلمانی، منتشرشده در ۱۸۰۷. نظریۀ روح مطلق هگل در این کتاب به بهترین وجهی بیان فلسفی خود را یافته است. عمدۀ مباحثی که در این کتاب بدان پرداخته شده است، عبارت‌اند از تجربه و شناخت، خدایگان و بنده، روح بی‌واسطه، فردگرایی، انقلاب، خردباوری، و جز آن‌ها. هگل در پیش‌گفتار این کتاب، که یکی از شاهکارهای فلسفی به‌شمار می‌رود، می‌کوشد فلسفه را در والاترین جایگاه دانش بشری و برتر از علم بنشاند. به‌باور هگل، آنچه ما دربارۀ هر مرحله از تاریخی که در آنیم می‌دانیم، با آنچه واقعاً هست متفاوت است و بنابراین، هر لحظه سرشار از آگاهی به لحظۀ قبل از خود است. گسترش تاریخی روح مطلق حائز سه مرحلۀ اساسی است؛ آگاهی عینی، خودآگاهی فردی، و خودآگاهی جمعی. هگل در این کتاب، که خود آن را پیش‌درآمدی بر نظام فلسفی‌اش می‌داند، بر آن است که فهم آدمی باید از روزمرگی به قلمرو فلسفی فرابرده شود. بدین‌سان، حقیقت روح جز با فلسفه دریافتنی نیست و چنین است که الزامی می‌نماید تاریخ تجربۀ بشری از درون وانمایانده شود. آرای هگل در این کتاب دستامد نظریه‌پردازی‌های گاه متخالف بوده است؛ طرفه آن‌که هرکس بر ظن خود به برخی از فقرات مبهم کتاب ارجاع می‌دهد و حرف خود را بر کرسی می‌نشاند. مثلاً این گفته در پیش‌گفتار که آنچه ضروری است عقلانی است، و آنچه عقلانی است ضروری است، هم ظهور فاشیسم و هم ظهور استالینیسم را توجیه می‌کند.