پرتو دلتا

پَرتو دِلْتا (delta ray)

در فیزیک، هر الکترونِ اتمی که بر اثر پس‌زنیِ ذراتِ بارداری که با فشار از درونِ ماده گذر می‌کنند، انرژی کافی برای بیرون راندن ده‌ها الکترون اتم‌های دیگر را در طول مسیرش کسب کرده است. ذرۀ بارداری که موجبِ پدیدارشدنِ پرتوهای دلتا می‌شود، به نسبت بزرگ است و همانند ذرۀ آلفا، متشکل از دو پروتون و دو نوترون است، اما امکان دارد الکترونِ پُرسرعتی باشد. این ذره که در درون ماده به کُندی می‌گراید، براثر یونش، هزاران الکترون را به خارج شدن از اتم‌ها وا‌می‌دارد و موجبِ جنب‌وجوشی در الکترون‌ها و یون‌هایِ مثبت می‌شود که قابل آشکارسازی است. الکترون‌های جدا‌شده معمولاً به‌حدی کم‌انرژی‌‌اند که نمی‌توانند موجب یونشِ دیگری شوند، امّا انرژیِ به نسبت فراوانی به‌صورت دوره‌ای به الکترونی که تقریباً رو در ‌رو با مسیر تصادم ذرۀ یونندۀ اولیه است، منتقل می‌شود. این الکترون‌های پُرانرژی موجب یونِشِ ثانویه می‌شوند و آن‌ها را پرتوهای دلتا می‌دانند. در لایۀ حساسِ ظاهرشدۀ عکاسی، که در آن ذراتِ به‌شدت یونیده رَدهای فشرده‌ای از خود برجای می‌گذارند، پرتوهای دلتا به‌صورت راه‌های باریکِ سیخ‌سیخ یا شاخه‌شاخه نمایان می‌شوند. اصطلاح پرتو دلتا را نخستین‌بار، فیزیک‌دان بریتانیایی، تامسون، به‌کاربرد. این اصطلاح گاه به هر ذرۀ پس‌زده‌ای که موجب یونِشِ ثانویه شود، اطلاق می‌شود.