پروتستان، مذهب

پروتِستان، مذهب (Protestantism)
عنوان نهضتی دینی برآمده از کلیسای کاتولیک در قرن ۱۶ در دورۀ جنبش اصلاح دینی که اعتراضی (یا پروتستی) به آموزش‌ها و اختیارات آن کلیسا بود. از این نهضت شاخه‌هایی چون جامعۀ انگلیکان، بـاپتیست‌هـا، کلیساهـای خودمختار محلی (کلیسای متحد مسیح)، لوتری‌ها، متدیست‌ها، و پرسبیتری‌ها منشعب شده است و پیروان آن بالغ بر ۳۰۰میلیون نفر‌اند. نهضت پروتستان نامش را از اعتراض مارتین لوتر و طرفدارانش در جنبش اصلاح دینی گرفته است، به‌ویژه از اعتراض آن‌ها در مجمع اشپایر (۱۵۲۹) به تصمیم تأیید فرمانی که در مجمع وُرمس (۱۵۲۱) علیه جنبش صادر شده بود. در ابتدا پروتستان فقط به لوتری‌ها در برابر کلیسای کاتولیک و کلیساهای اصلاح‌شده (به رهبری تسوینگلی یا کالونیست) اطلاق می‌شد، اما رفته‌رفته، گروه‌های منکر مرجعیتِ پاپ را دربر گرفت. سرانجام همۀ کلیساهای اصلاح‌شده به پروتستان یا معترض مشهور شدند. نخستین اعلام موضع سنجیدۀ گرایش پروتستان به‌عنوان نهضتی مستقل، اعتراف‌نامۀ آوگسبورگ (۱۵۳۰) بود. پروتستان‌های اولیه کتاب مقدس را تنها حجت حقیقت می‌دانستند، به روحانیت عامِ همۀ مؤمنان معتقد بودند، و بخشش گناهان را فقط با ایمان به عیسی مسیح ممکن می‌دانستند. کلیسای پروتستان اهمیتی را که به گفتن و شنیدن کلام خدا می‌دهد، برای آیین‌های عبادی رسمی قائل نیست. انواع تفسیرها از عقاید و اعمال، سبب ایجاد شاخه‌های بسیار در کلیسای پروتستان شده است. فرقه‌های پروتستان علی‌رغم اختلاف میان خود در چند اصل یا نکتۀ اعتقادی با یکدیگر توافق دارند: برخلاف کاتولیک‌ها که به مرجعیت مطلق پاپ در امور دینی و اعتقادی اعتقاد دارند، آن‌ها فقط به مرجعیت کتاب مقدس معتقداند، هرکس با مراجعه به کتاب مقدس در واقع مرجع دینی خود است. رستگاری را در ایمان به لطف الهی می‌دانند نه صرفاً درنتیجه اعمال خود. پروتستان‌ها سلسله مراتب دینی را هم نمی‌پذیرند. جریانی موسوم به نهضت جامع در قرن ۲۰ بیهوده کوشیده است فرقه‌های مختلف پروتستان و حتی تمامی کلیسای پروتستان و کلیسای کاتولیک رومی را از نو یکپارچه کند. در بیست‌سالۀ اخیر، رشد جهانی مسیحیت بیشتر در خارج از کلیسای نهادینه رخ داده است.