پیشینی

پیشینی (A priori)

(یا: پیشین) اصطلاحی در معرفت‌شناسی. این اصطلاح از قرن 17م وارد حوزۀ فلسفه شد. عموماَ به‌ دانشی گفته می‌شود که به‌ شواهد حسی بستگی ندارد، مثل این‌که «همۀ مجردها ازدواج کرده‌ا‌ند.» از نظر استراوسون «چنین دانشی، درستی آن در حالی که روی تخت لمیده‌ا‌ید آشکار است. لازم نیست هیچ‌گونه تجربۀ علمی انجام دهید.»

قضاوت‌های پیشین را می‌توان بدون مبنای تجربی (تجربه‌گرایی) انجام داد. آنها یا شرایط لازم برای تجربه را تشکیل می‌دهند، یا از آن ناشی می‌شوند. بحث در خصوص حقایق پیشینی بحث در خصوص حقایقی است که مستقل از شواهد تجربۀ حسی قابل شناخت است؛ به عبارتی این شناخت شناختی غیر تجربی است. دانش پیشینی در تقابل با دانش پسینی است. دانش پسینی به طور گسترده‌ای به شواهد تجربی حسی نیاز دارد و مبتنی بر تجربه است.

مثال‌های مرسوم در خصوص حقایق پیشینی، امور مربوط به ریاضیات و مثال‌های متعارف حقایق پسینی همه مربوط به علوم طبیعی می‌باشد.

---

منابع

1-https://fa.wikipedia.org/wiki/

2-Moser,Paul K, The shortter roulege encyclopedia of philosophy,2005,edited by Craig Edward, published by Routlege