چالگاه

چالْگاه (corrie)

(یا: کوری) اصطلاحی برای گودالی با دیواره‌های پرشیب در دامنۀ کوه ناحیۀ یخچالی. وزن و حرکت یخ، موجب مسطح‌‌شدن بستر گودال و فرسایش دیواره‌های آن می‌شود. چالگاه در بخش جلویی باز است و دیواره‌ها و پشت آن ستیغهایی می‌سازند. ممکن است در کف چالگاه دریاچه‌ای باشد که به آن تارن می‌گویند. روند تشکیل چالگاه به این صورت است که برف در گودالی در دامنه‌های تپّه انباشته می‌شود، گودال براثر برفسابی وسیع‌تر می‌شود، و بعدها برف به یخ تبدیل می‌شود. این گودال با سایش و یخساری عمیق‌تر می‌شود. یخ داخل چالگاه براثر نیروی گرانش حرکت می‌کند و موجب عمیق‌ترشدن گودال می‌شود. از آن‌جا که برف در پای گودال قرار دارد و به آهستگی حرکت می‌کند، تیغه‌ای سنگی (پشتهای از سنگ سخت) شکل می‌گیرد. وقتی یخ ذوب شود، ممکن است دریاچه یا تارن در چالگاه تشکیل شود. دیوارۀ پرشیب پشتی ممکن است به‌شدت براثر فرآیند یخ‌زدگی ـ ذوب هوازده شود. هوازدگی موادی را برای سایش بعدی تولید می‌کند. در فرانسه و امریکای شمالی به سیرک معروف است. کوه‌تیزه (ستیغ) پشتۀ پُرشیبی بین دو درۀ یخچالی یا دو چالگاه است. اگر سه چالگاه همگی از طرف نقطه‌ای مشابه فرسایش یابند، ممکن است کوه‌‌تیزه‌ای سه‌وجهی حاصل شود.

---