کثرت
کثرت
(در مقابل وحدت) مفهومی متضایف، که دریافت آن در گرو وحدت است و تعریف منطقیِ آن، بسان وحدت، عملاً به دور می‌انجامد. در تعریف مشهور، کثرت عبارت از چیزی است که از چند وحدت تشکیل شده باشد. بنابراین کثرت به اعتبار اقسام وحدت‌های موجود در آن، به گونه‌های متعدد تقسیم‌شدنی است. چگونگی صدور کثیر از واحد، مبحثی بسیار مهم در فلسفه است. مسئله این است که چگونه از خداوند که ذات واحد است مخلوقات کثیر پدید آمده‌اند. فلاسفۀ مَشّایی اسلامی با تلفیق نظریۀ فیض نوافلاطونی و عقول عشرۀ ارسطویی به توجیه آن همت گمارده‌اند. سهروردی با طرح آموزۀ نور و اقسام آن، با استفاده از یک ثنویت ذاتی به حل این معضل پرداخته است. پاره‌ای از محققان حکمت متعالیه با قبول نظریۀ وحدت تشکیکی، با طرح تشکیک طولی وجود به روایتی از وحدت در عین کثرت رسیده‌اند. بالاخره ابن عربی و بالتبع حکمت متعالیه با جانشینی نظریۀ تجلی به‌جای علیت، و نظریۀ وحدت شخصی وجود، به مسئله خاتمه داده و کثرت موجودات را نوعی ظهور و تجلی وجود واحد الهی دانسته‌اند نه حقیقت مستقل.