کلام

کلام (عرفان)

 (در لغت به معنی سخن با فایده)، در سه معنی به کار رفته است: 1. الفاظ و لغاتی که از اصوات و حروف تشکیل شده و به واسطه تموّج هوا مراد گوینده را به شنونده می‌رساند. گاه در این مقام از وجود نوشتاری این اصوات و حروف استفاده می‌شود. بنابراین کلام، وجود لفظی و کتبی یک مدلول است 2. قدرت و نیروی گوینده که به واسطه بهره‌ از مخارج حروف و صورت نوشتاری آن، مراد خود را بیان می‌دارد. همه ادیان خداوند را متکلم دانند. اشعریان کلام خدای را مفهوم و مدلول کتب سماوی دانند و حنابله و کرامیه کلام خدای را بسان مخلوق حروف و اصوات مسموع دانند. عرفا و محققان کلام حق را در مراتب گوناگون اعتبار می‌کنند و چون کلام را اظهار مکنونات غیبی می‌دانند، ظهور حق را در مرتبه اسماء و صفات، اعیان ثابته، نفس رحمانی و بالاخره تمام کتاب آفرینش، کلام حق می‌دانند و در این میان موجوداتی را که واجد تمام کمالات لازمه خود هستند، «کلمات تامه» می‌خوانند؛ همچون عقل مفارقه و انسان‌های کامل چون مسیح (ع)، محمد (ص) و ائمه اطهار (ع). 3. به معنی اصلاح دانش کلام.