کوروش کبیر، آرامگاه
کوروش کبیر، آرامگاه
بنای آرامگاه کوروش کبیر، واقع در محوطۀ باستانی پاسارگاد در دشت مرغاب، در استان فارس. این بنا در دوران اسلامی به «مشهد مرغاب» معروف بود. کاوش محوطۀ باستانی پاسارگاد را اِرنِست هِرتْسفِلد[۱] در ۱۹۲۸ آغاز کرد و سپس در ۱۹۴۹ علی سامی و بعدها در دهۀ ۱۹۶۰ دیوید استروناخ[۲] از مؤسسۀ ایران‌شناسی بریتانیا ادامه دادند. بنای آرامگاهی کوروش کبیر در غرب دهکدۀ مادر سلیمان قرار دارد و عموم سیاحان پیش از کاوش‌های باستان‌شناختی آن‌جا را آرامگاه مادر سلیمان معرفی می‌کردند. آرامگاه کوروش کبیر به‌شکل هرم، دارای اتاقکی است با بام خرپشته‌ای استوار بر قاعده‌ای هرمی که از شش سکوی سنگی شکل می‌گیرد؛ این سکوها کاربرد پلکان را نیز دارند. بازمانده‌های ستون‌های سنگی در پیرامون آرامگاه کوروش نشان می‌دهد که احتمالاً بنا با رواق احاطه می‌شد. بنای آرامگاه کوروش یکپارچه سنگی است و بلوک‌های سنگی را با فن بست‌های سربی دم‌چلچله‌ای به‌هم وصل کرده‌اند. به‌نظر می‌رسد طرح و شکل آرامگاه کوروش برگرفته از معماری اورارتو باشد. در دورۀ ایلخانی با این تصور که آن‌جا مزار مادر حضرت سلیمان است گورستانی پیرامون آرامگاه کوروش شکل گرفت، مسجدی از مصالح برجای‌ماندۀ ویرانه‌های هخامنشی در آن حوالی برپا شد. دربارۀ تاریخ‌گذاری پاسارگاد اطلاعات دقیق باستان‌شناختی در دست نیست. اولین بار ارنست هرتسفلد آن‌جا را آرامگاه کوروش نامید. انتساب محوطۀ باستانی پاسارگاد به دورۀ هخامنشی از وجود چند کتیبۀ میخی پارسی باستان ناشی شده است. دربارۀ کتیبۀ میخی پارسی باستان کوروش کبیر در پاسارگاد، بدان سبب که خط میخی پارسی باستان در دورۀ حکومت داریوش اول هخامنشی ابداع شد، بحث و مجادله بسیار بوده و شماری از خاورشناسان آن را منسوب به کوروش می‌دانند. پژوهش‌های اخیر باستان‌شناسان ترکیه در ناحیۀ باستانی تاش کوله (برج سنگی) نشان می‌دهد که آرامگاه کوروش از آرامگاه‌های لیدیایی اقتباس شده است.