کوزوو، ارتش آزادی بخش
کوزوو، ارتش آزادی‌بخش (Kosovo Liberation Army)
نیرویی شبه‌نظامی سازمان‌یافته در ۱۹۹۶ در استان کوزووی یوگسلاوی و جنبشی فعال در مبارزۀ برای استقلال کوزوو. ارتش آزادی‌بخش کوزوو در ۱۹۹۸ فرماندهی قیامی را برعهده گرفت که به‌‌سرعت در همۀ بخش‌های استان گسترش یافت. این ارتش، که مقام‌های صرب و روسیه آن را سازمانی تروریستی خواندند، در فاصلۀ ۱۹۹۷ تا ۱۹۹۸ بخش بزرگی از خاک این استان را زیر کنترل خود درآورد، ولی در تابستان ۱۹۹۸ صرب‌ها شروع به جنگیدن و عقب‌راندن آن‌ها کردند و تا آوریل ۱۹۹۹، یک ماه پس از حملۀ ناتو به یوگسلاوی، این سازمان از‌میان رفته بود. ارتش آزادی‌بخش کوزوو در گفت‌وگوهای صلح رامبویه[۱] در فوریۀ ۱۹۹۹ حضور یافت و موافقت‌نامۀ صلح را امضا کرد. این ارتش با نیروی هوایی ناتو همکاری و عملیات خود را با بمباران‌های هوایی ناتو بر‌ضد هدف‌های نظامی در یوگسلاوی هماهنگ کرد. بنابر گزارش‌ها، ارتش آزادی‌بخش کوزوو در ۱۹۹۳ در جلسه‌ای محرمانه در پریستینا[۲]، مرکز کوزوو، پایه‌گذاری شد. پس از امضای پیمان صلح دیتون[۳] در ۱۹۹۵، جامعۀ بین‌المللی مسئلۀ خودمختاری کوزوو را کاملاً کنار گذاشت. از همین رو، ارتش آزادی‌بخش کوزوو حملات پراکندۀ خود را بر‌ضد نیروهای انتظامی صرب در کوزوو آغاز کرد و برای نخستین‌بار در ژوئن ۱۹۹۶ در انظار پدیدار شد و مسئولیت این حملات را برعهده گرفت. در تشکیل این ارتش، جنبش مردمی کوزوو[۴]، که حزبی کوچک و زیرزمینی و در ۱۹۸۲ پایه‌گذاری شده بود، نقش مهمی ایفا کرد. همۀ نیروهای تحت فرمان ارتش آزادی‌بخش کوزوو در ۱۹۹۸ برابر با ۱۲هزار تا ۲۰هزار تن برآورد شده است که در هسته‌های کوچک مرکب از چند صد کُماندوی ورزیده و گروه‌های کوچک‌تری مرکب از سه تا پنج جنگجو سازمان یافته‌اند. بیشتر اعضای اصلی ارتش آزادی‌بخش کوزوو را سربازان حرفه‌ای کارآزموده، که سابقاً در ارتش یوگسلاوی عضویت داشتند، یا اعضای سابق سرویس امنیت داخلی دولت تشکیل می‌دهند. بقیه نیز عمدتاً اتباع آلبانی، ازجمله اعضای پیشین ارتش آلبانی، و نیز حدود ۱۰۰۰ تن مزدور خارجی‌اند.