گنبد قابوس (برج)
گُنبد قابوس (برج)
| گُنبد قابوس (برج) | |
|---|---|
| نام فارسی | گُنبد قابوس (برج) |
| کشور | ایران |
| استان | گلستان |
| موقعیت | شهر گنبد کاووس |
| مشخصات معماری | بنایی پره‌دار و مخروطی‌شکل بر روی تپه‌ای دست‌ساز به ارتفاع 15 متر شامل سه قسمت شالوده، ساقه و گنبد (18 متر) |
| زمان ساخت | 397ق - دورۀ آل زیار |
| سازنده | شمس‌المعالی قابوس بن وشمگیر زیاری |
برجی بلند بر روی تپه‌ای در شهر گنبد کاووس از دورۀ آل زیار. برجی پره‌دار و مخروطی‌شکل است که بر روی تپه‌ای دست‌ساز به ارتفاع ۱۵ متر قرار دارد و بلندی آن با احتساب ارتفاع تپه به حدود ۷۰ متر می‌رسد. زیباترین و باشکوه‌ترین بنای ایران در قرن‌های اول اسلامی و تنها اثر باقی‌مانده از شهر قدیم جُرجان به‌شمار می‌رود. از آجر قرمز ساخته‌شده و از سه قسمت شالوده، ساقه و گنبد مخروطی تشکیل شده که گنبد آن ۱۸ متر ارتفاع دارد. بالای در ورودی مقرنس‌کاری شده است. ساقۀ آن روی پایه‌ای مدور قرار گرفته که مقدار زیادی از آن در خاک فرو‌رفته است. بدنۀ ساقه برج ده پره مثلثی‌شکل در فواصل معیّن و متناسب دارد. در این قسمت دو کتیبه به خط کوفی به تاریخ‌های ۳۹۷ق و ۳۷۵ش حک شده و روزنه‌ای به ارتفاع دو متر و عرض ۷۰ تا ۸۰ سانتی‌متر دارد که در تعمیرات اخیر مسدود شده است. برج قابوس در ۳۹۷ق به دستور شمس‌المعالی قابوس بن وشمگیر زیاری فرمانروای گرگان برای آرامگاه شخصی ساخته شده است، اما در کاوش‌ها اثری از مزار وی به‌دست نیامده است. بعضی معتقدند این برج، بنای یادبود و راهنمایی برای کاروان‌ها بوده است. این بنا یک‌بار در ۱۳۱۸ش، و بار دیگر در ۱۳۴۹ و ۱۳۵۰ش مرمّت شده است.