گواتمالا
گواتِمالا (Guatemala)
| گواتمالا | |
|---|---|
| نام فارسی | گواتِمالا |
| نام لاتین | Guatemala |
| نظام سیاسی | جمهوری چندحزبی با یک مجلس قانون‌گذاری |
| جمعیت | ۱۴,۳۶۱,۶۶۶ نفر |
| موقعیت | امریکای مرکزی |
| پایتخت | گواتمالا سیتی |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | ۱۳۱.۹ |
| شهرهای اصلی | گواتمالاسیتی، آلتا وِراپاس، اِسکوئینتلا، وِوِتنانگو |
| زبان | اسپانیایی |
| دین | مسیحیت |
| مساحت (کیلومتر مربع) | ۱۰۸,۸۸۹ |
موقعیت. جمهوری گواتمالا در امریکای مرکزی و در جنوب شرقی کشور مکزیک قرار دارد. اقیانوس آرام از جنوب و اقیانوس اطلس از شرق آن را محدود کرده‌اند. این کشور ۱۰۸,۸۸۹ کیلومتر مربع مساحت دارد و شهر گواتمالا یا گواتمالا سیتی[۱] پایتخت آن است.
سیمای طبیعی. کشور گواتمالا از غرب و شمال به کشور مکزیک، از شرق به کشورهای بلیز و هوندوراس و نیز اقیانوس اطلس (دریای کارائیب[۲])، از جنوب شرقی به کشور اِل سالوادور و از جنوب به اقیانوس آرام محدود است. این کشور سرزمینی کوهستانی است که دنبالۀ جنوب شرقی کوه‌های سیرا مادره[۳] در مکزیک، که در فاصلۀ حدود ۶۵کیلومتری کرانۀ اقیانوس آرام گسترده شده، رشته‌کوه‌های اصلی آن را تشکیل می‌دهد. آتشفشان‌های تاخومولکو[۴] (۴,۲۲۰ متر)، تاکانا[۵] (۴,۰۹۳ متر)، آکاتنانگو[۶] (۳,۹۷۶ متر)، سانتا ماریا[۷] (۳,۷۷۲ متر)، و آتیتلان[۸] (۳,۵۳۷ متر) و بسیاری دیگر، بلندترین قلّه‌های این کشور را پدید می‌آورند. درون‌بوم[۹] گواتمالا را تختال[۱۰] یا پهن‌دشت نسبتاً مرتفعی با ارتفاع ۶۰۰ تا ۱,۵۰۰ متر فراگرفته و اراضی ساحلی آن، اعم از کرانه‌های اقیانوس آرام و اقیانوس اطلس، پست و بسیار گرم است و اوسوماسینتا[۱۱] (رودخانه مرزی کشور مکزیک)، سارستون[۱۲]، موتاگوا[۱۳]، و پولوچیک[۱۴] مهم‌ترین رودخانه‌های آن به‌شمار می‌آیند. دریاچه‌های پِتِن ایتسا[۱۵] در شمال، آتیتلان در مرکز غربی، و ایسابال[۱۶] در شرق که رودخانۀ پولوچیک از آن می‌گذرد، از دیگر عوارض آبی مهم گواتمالا به‌شمار می‌آیند. آن قسمت از اراضی گواتمالا که با خاکسترهای آتشفشانی آمیخته است برای کشاورزی بسیار مناسب است. اقلیم آن گرمِ مرطوب و اختلاف دمای آن ناچیز و همواره ثابت است. فصل بارندگی گواتمالا از اردیبهشت تا مهر و میانگین دمای آن در طول سال بین ۱۷ تا ۲۱ درجۀ سانتی‌گراد متغیر است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۱,۳۱۶ میلی‌متر می‌رسد. جلگه‌های ساحلی اقیانوس آرام از جنگل پوشیده شده و دره‌های متعدد درون‌بومی آن، که رودخانه‌های بسیاری در آن‌ها جریان دارند، به کشتزارهای موز و نیشکر اختصاص یافته‌اند. گواتمالا از نظر تقسیمات کشوری به ۲۲ دپارتمان (استان) تقسیم شده و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از گواتمالاسیتی، آلتا وِراپاس[۱۷]، اِسکوئینتلا[۱۸]، و وِوِتنانگو[۱۹].
اقتصاد. کشاورزی رکن اصلی اقتصاد گواتمالا است و قهوه مهم‌ترین قلم صادراتی آن است. افزون بر آن، موز، پنبه، نیشکر، و ذرت نیز از فرآورده‌های کشاورزی این کشور به‌شمار می‌آیند. چراگاه‌ها و جلگه‌های ساحلی اقیانوس آرام، به گله‌داری و دامپروری اختصاص یافته و گله‌های دام بسیاری در این نواحی پرورش داده می‌شود. چوب و الوار و صمغ درختان خاصی که در صنعت آدامس‌سازی به‌کار می‌رود، نیز از اهمیت اقتصادی بسیاری برخوردار است. گواتمالا از نظر منابع زیرزمینی چندان غنی نیست و فرآورده‌های معدنی آن به مقدار ناچیزی نفت و مس و بعضی کانی‌های فلزی دیگر منحصر می‌شود. صنعت گواتمالا عمدتاً بر فرآورده‌های کشاورزی استوار است و تهیۀ چوب و الوار، شکر، تنباکو، مواد غذایی، پوشاک، و نوشابه ازجمله فعالیت‌های صنعتی آن به‌حساب می‌آیند. صنعت گردشگری از منابع مهم درآمد گواتمالا محسوب می‌شود و درآمد سالانۀ آن به حدود ۵۸۵میلیون دلار امریکا بالغ می‌گردد و شمار گردشگرانی، که سالانه از این کشور دیدن کرده‌اند، در حدود ۸۲۵هزار نفر است.
حکومت و سیاست. گواتمالا با نظام جمهوری چندحزبی و یک مجلس قانون‌گذاری اداره می‌شود. رئیس‌جمهور کشور و معاون او با آرای عمومی برای یک دورۀ چهار سالۀ تمدیدناپذیر انتخاب می‌شوند. مجلس شورای این کشور متشکل از ۸۰ نماینده است که برای چهار سال برگزیده می‌شوند. امور اجرایی و مسئولیت تشکیل هیئت دولت از وظایف رئیس‌جمهور است.
مردم و تاریخ. جمعیت گواتمالا حدود ۱۴,۳۶۱,۶۶۶ نفر است (۲۰۱۰) و تراکم نسبی آن به ۱۳۱.۹ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. ۵۶ درصد از آنان را دورگه‌های حاصل از آمیزش اروپاییان و بومیان سرخ‌پوست تشکیل داده‌اند و ۱۰۰ درصد جمعیت این کشور از آیین مسیح پیروی می‌کنند. ۵۴ درصد از این مردم روستانشین‌اند؛ و زبان رسمی آنان اسپانیایی است. رشد سالانۀ جمعیت گواتمالا ۲.۵ درصد و میانگین امید به زندگی در این کشور ۶۵ سال است و ۶۸ درصد از جمعیت آن باسوادند. گواتمالا در حقیقت مهد تمدن مایا[۲۰] است و آثار و ویرانه‌های شهرهای مایایی هنوز در گوشه و کنار کشور دیده می‌شود. فاتحان اسپانیایی در ۱۵۲۳ گواتمالا را تصرف کردند و پِدرو آلوارادو[۲۱]یِ اسپانیایی طی حکومت ۵۶سالۀ خود (از ۱۴۸۵ تا ۱۵۴۱) پایه‌های استعمار ۳۰۰سالۀ اسپانیا بر این سرزمین را استوار کرد. در ۱۵ سپتامبر ۱۸۲۱، پنج کشور ناحیۀ امریکای مرکزی ازجمله گواتمالا، استقلال کشور جدیدی با نام اسپانیای جدید را اعلام کردند و در ۱۸۲۴ ایالات متحدۀ امریکای مرکزی را تشکیل دادند. فدراسیون مزبور در ۱۸۳۹ منحل شد و هر یک از اعضای آن ازجمله گواتمالا استقلال جداگانۀ خود را اعلام داشتند. گواتمالا در ۱۸۳۱ بخشی از اراضی خود را برای پرداخت بدهی‌ها و ایجاد موازنه بین خرج و دخل کشور به انگلستان فروخت که بعدها به کشور امروزی بلیز مبدل شد.