گویان
گویان (Guyana)
| گویان | |
|---|---|
| نام فارسی | گویان |
| نام لاتین | Guyana |
| نظام سیاسی | جمهوری چندحزبی با یک مجلس قانون‌گذاری |
| جمعیت | ۷۸۴,۸۹۴ نفر |
| موقعیت | کرانۀ شمالی امریکای جنوبی |
| پایتخت | جورج تاون |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | ۳.۶ |
| رشد سالانه (درصد) | ۰.۲ |
| شهرهای اصلی | جورج‌تاون، نیو آمستردام و لیندن |
| زبان | انگلیسی |
| دین | مسیحیت |
| مساحت (کیلومتر مربع) | ۲۱۴,۹۷۰ |
موقعیت. کشور کوچک گویان در کرانۀ شمالی امریکای جنوبی جا دارد. کشورهای سورینام در شرق، برزیل در جنوب و جنوب غربی، ونزوئلا در غرب، و اقیانوس اطلس در شمال شرقی آن واقع‌اند. این کشور ۲۱۴,۹۷۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و پایتخت آن شهر جورج تاون[۱] است.
سیمای طبیعی. جلگۀ ساحلی گویان را اراضی پست باتلاقی که طول آن به حدود ۴۳۵ کیلومتر می‌رسد تشکیل داده و بر ارتفاع زمین‌های درون‌بومی آن رو به غرب و جنوب افزوده می‌شود. کوه‌های پاکارایما[۲] که در نواحی مرزی ونزوئلا و برزیل واقع‌اند با قلۀ رورایما[۳]، ۲,۸۱۰ متر، واقع در نقطۀ مشترک مرزی سه کشور گویان، ونزوئلا و برزیل بلندترین ناحیۀ این کشور را تشکیل می‌دهند. کوه‌های سِرا آکارایی[۴]، کاموآ[۵]، و آموکو[۶]، با ارتفاع حداکثر ۶۱۰ متر، مرزهای جنوبی این کشور را پدید می‌آورند و رودخانه‌های بسیاری، که همگی از جنوب به شمال و از غرب به شمال شرقی و شمال جریان دارند، شبکۀ زهاب‌های این سرزمین را تشکیل می‌دهند و آن را در ردیف پرآب‌ترین نواحی جهان قرار می‌دهند و به همین علت کشور مزبور را گویان یا سرزمین آب می‌نامند. رودخانۀ اسکوئیبو[۷]، با درازای ۱,۰۱۴ کیلومتر که از کوه کاموآ در جنوب سرچشمه می‌گیرد و به اقیانوس اطلس می‌ریزد، بلندترین رودخانۀ گویان است و ریزابه‌های متعدد آن، ازجمله رودخانۀ پوتارو[۸] که آبشار معروف کایِتور[۹]، با بلندی ۲۵۰ متر، در آن واقع است، و نیز رودخانه‌های مازارونی[۱۰]، بربیس[۱۱]، و رودخانۀ مرزی کورانتاین[۱۲]، در مرز سورینام، ازجمله رودخانه‌های مهم این کشور به‌شمار می‌آیند. بیشتر اراضی کشاورزی گویان و نیز اکثر جمعیت این کشور در جلگه‌های ساحلی که با دیواره‌سازی و احداث کانال‌های متعدد از فرورفتن به زیر آب محافظت می‌شود متمرکز شده‌اند و جورج‌تاون، نیو آمستردام[۱۳] و لیندن[۱۴] از شهرهای مهم آن هستند. جنگل‌های انبوه درون‌بومی گویان، که از دستبرد سوداگران چوب در امان مانده است، ازجمله بکرترین جنگل‌های روی زمین به‌شمار می‌آیند و زیستگاه بسیار امنی برای حیات‌وحش این سرزمین محسوب می‌شود.
اقتصاد. گویان دارای اقتصاد ترکیبی است و تلاش گردانندگان کشور در سال‌های اخیر بر آن بوده که خود را از نوسانات بازارهای خارجی دور نگه دارند. کشاورزی نواحی ساحلی در اقتصاد گویان نقش ارزنده‌ای دارد و کشتزارهای وسیع نیشکر حاکی از اهمیت آن است. برنج و نارگیل از دیگر فرآورده‌های مهم کشاورزی گویان است. درۀ روپونونی[۱۵] واقع در جنوب غربی کشور به دامپروری اختصاص یافته و صنایع آن عمدتاً بر استخراج معادن بوکسیت استوار است که غنی‌ترین و مرغوب‌ترین کانی صادراتی گویان محسوب می‌شود. تصفیۀ شکر، شستن رسوبات رودخانه‌ها برای به‌دست‌آوردن الماس، تولید سوخت و لوازم خانگی، بهره‌گیری از نیروی برقابی[۱۶] و ساخت هواپیماهای سبک ازجمله فعالیت‌های صنعتی این کشور است.
حکومت و سیاست. کشور گویان دارای نظام جمهوری چندحزبی با یک مجلس قانون‌گذاری است. مجلس ملی گویان از ۵۳ عضو انتخابی و دوازده عضو انتصابی تشکیل شده که هر پنج سال یک بار با آرای عمومی انتخاب می‌شوند. رئیس‌جمهور را مردم برای یک دورۀ پنج‌ساله انتخاب می‌کنند و رهبر حزب اکثریت سِمت نخست‌وزیری و مسئولیت اجرایی کشور را برعهده دارد.
مردم و تاریخ. جمعیت گویان حدود ۷۸۴,۸۹۴ نفر است (۲۰۱۰) و تراکم آن به ۳.۶ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. ۵۲ درصد از مردم گویان را هندی‌های آسیایی‌تبار تشکیل داده‌اند و ۵۷ درصدشان مسیحی، و ۷۲.۵ درصد از آنان روستانشین‌اند و زبان رسمی آنان انگلیسی است. رشد جمعیت آن ۰.۲ درصد و میانگین امید به زندگی ۶۳ سال است و ۹۸.۵درصد مردم گویان باسوادند. آراواک‌ها و کاریب[۱۷]ها نخستین بومیان ساکن گویان‌اند. هلندی‌ها در ۱۶۱۶ اولین قلعۀ مسکونی را در ساحل گویان بنا نهادند و نخستین نمایندگی کمپانی هند غربی هلند را در ۱۶۲۰ در آن‌جا تأسیس کردند. انگلیسی‌ها، در ۱۷۹۶ هلندی‌ها را از گویان بیرون راندند و خود جای آنان را گرفتند و بردگان افریقایی را در کشتزارهای خود به‌کار گماردند. بردگان مزبور در مقابل کار توان‌فرسا و اقلیم نامساعد گویان تاب نیاوردند و به جنگل‌ها گریختند و اربابان انگلیسی ناگزیر به استخدام کارگران ارزان‌قیمت هندی، چینی، و جاوه‌ای رو آورند. پس از پایان جنگ جهانی دوم، جنبش‌های استقلال‌طلبانۀ گویانی‌ها آغاز شد و در ۲۶ مه ۱۹۶۶ انگلیسی‌ها استقلال گویان را به رسمیت شناختند؛ به این ترتیب، سرزمین مزبور به یکی از کشورهای عضو جامعۀ مشترک‌المنافع بریتانیا مبدل شد.